Yıl 1961. Uzay uçuşundan sadece bir ay sonra Yuriy Gagarin Bulgaristan’a gelip birçok şehrimizi ziyaret eder. Panagürişte ve Plovdiv’de kozmonot onun çehresiyle dokunmuş o zamana dek rastlanmayan el dokuması iki Acem halısı hediye olarak alır.
20. yüzyılın 60’lı yıllarında Panagürişte şehrinde iki halı işletmesi vardı. Bunlardan biri olan o zamanki ‘Persiyski kilim’ (Acem halısı) emek- üretim kooperatifi 2x3 ölçüleriyle büyük bir halı dokudu.
O zaman kooperatifin yönetim kurulu üyesi Vasilka Petkova- Bairova şunları anlattı bize:
„Müdürümüz hepimizi bir araya getirerek : „Yuriy Gagarin’e bir halı dokuyalım’ dedi.
Yünlü ipliklerimiz vardı, halı modellerimiz vardı, kadın işçilerimiz bunu dokumaya razılık gösterdi. Ülkemizin dört bir bucağından bize gelip halıyı nasıl dokuduğumuzu merak ediyorlardı. Halı çok güzel çıktı.’
Kağıt üzerindeki halı çizimini Luşka Nemigençeva hazırladı. Hazır halının sadece bir siyah-beyaz fotoğrafı kalmıştır. Ortasında yer alan askeri üniformalı Yuriy Gagarin sağ eliyle selam veriyor, diğer eliyle bağrına aromalı Bulgar güllerinden bir demet basıyor. Bir yanında piyoner üniformalı bir öğrenci kız, diğer yanında ise Bulgar milli giysisiyle gülümseyen bir kadın duruyor.
Halı bir ay kadar zamanda tamamlanır. Dokunmasına Patsa Stoyanova- Yakimova’nın da bulunduğu, işletmenin en çevik elli kadın işçiler katılır.
Patsa’nın torunu Diana Georgieva şunları anlatıyor: „Ninem o zaman 38 yaşındaymış. Bu halı en az 15 kadının ürünüdür. El halısı olduğu için bütün dokuma göz ve eller için çok yorucuymuş. Bunun için dokumacılar sabahın erken saatlerinden akşamın geç saatlerine kadar vardiya halinde çalışıyormuş.’
Bütün kadın dokumacılar Gagarin halısının tamamlanması için ‘Persiyski kilim’ (Acem halısı) işletmesi sahibi tarafından ödüllendiriliyor.
„Belirlenmiş sürede işlendiği için hepsine el saati hediye edilmiş. Ninem, bu saati hayatında aldığı en büyük armağan olarak tanımlıyordu“ diye paylaşıyor Diana Georgieva.
Bu halının bundan sonraki yazgısı bilinmiyor.
Anlaşıldığı üzere, Panagürişte halı dokuyanları Gagarin’in simasıyla bir halı daha hazırlar. Büyük bir olasılıkla bu Panagürişte köylerindeki dokuma tezgahlarından birinde olmuştur. Halı üzerindeki Yuriy Gagarin uzay giysisi giymiştir. Bu halı Washington’a gönderilmiştir. 1992-93 döneminde ilgili halı işletmesinin arşivi yokedildiğinden halının nasıl göründüğü belli değildir.
Plovdiv kadın dokumacılarının ellerinin altından çıkan üçüncü halı hakkında da hiçbir şey bilinmiyor. Yuriy Gagarin’in kenti ziyaret edeceğini anlayan ‘Persiyski kilim- Plovdiv’ işletmesininin yönetimi bu özel buluşma günü vesilesiyle Gagarin’in simasıyla küçük bir Acem halısı dokumaya karar verir.Bu işe katılan en becerikli el dokumacıları her biri 4 saatlik 3-4 vardiya halinde aralıksız çalışıyormuş.Artık merhum olan işinin ehli kadın ustalara o zaman 19 yaşındaki İvanka Koçeva da yardım ediyormuş.
Şöyle diyor: „Anam, halının tam ne süre içinde yapıldığını hatırlayamıyor. Ama çok çevik olmaları gerekiyormuş. İşlenmesi kısa zamanda ve zor olduğu için en çevik elli dokumacıları seçmişler’ diye anlatıyor İvanka’nın oğlu Plamen Koçev. Bu güzel küçük kilim sadece 24 saat içinde işlenmiştir. Dokuma tasarısını hazırlayan işletme başressamı İvan Kolarov Gagarin’in bir fotoğrafından yararlanmış.
„Kilim ölçüleri 80X80, en zarif yün ipliklerinden dokunmuştur. Gagarin, uzay giysisiyle değil, askeri üniformu ve şapkasıyla özel bir fonda işlenmişmiş’ diye aktarıyor annesinin sözlerini Plamen Koçev. Ve ‘Yuriy Gagarin’in bu hediyeyi en çok beğendiğini’ diyorlar, diye sözlerini tamamlıyor.
O andan itibaren bu küçük kilimle ilgili bilgi yok.Plovdiv’te dokunan Gagarin simalı Hacem halısının da hiçbir fotoğrafı bugüne kadar korunmuş değildir.
Çeviri: Neli Dimitrova
9 Eylül’de, Bulgaristan tarihinde, temelde kökten farklı bir kamu düzeninden diğerine geçişin 80. yıldönümü kutlanıyor - Bulgaristan Krallığı’nın sonu ve Bulgaristan Halk Cumhuriyeti’nin başlangıcı . 2. Dünya Savaşı’nın ortasında,..
6 Eylül 1885 tarihinde Bulgar Prensliği ve Doğu Rumeli toprakları birleşerek, Bulgaristan tek bir devlet olarak Avrupa haritasındaki yerini alıyor. Sofya “Sv. Kliment Ohridski” Üniversitesinden tarihçi Prof. İvan İlçev..
Cuma öğleden sonra dini konulardaki sohbetimizde Vedat Ahmet ile birliktesiniz. Vedat Ahmet "Gençler ve din" konusunda bize yararlı ve ilginç bilgiler sunacak. Gençlerin ahlak dünyası ve dinin aşıladığı değerleri konuşacak.