Avrupa Parlamentosu raporu, AB'nin ülkeler arasında uluslararası taşımacılığı sağlayan kritik ağının bir parçası olan Avrupa'daki büyük ulaştırma projelerinin uygulanmasındaki ciddi gecikmeler konusunda uyarıda bulundu.

Rapor, AB'nin birden fazla finansman kaynağının aynı anda seferber edilmesi gereken benzeri görülmemiş bir durumla karşı karşıya olduğunu ve hem İyileşme ve Dayanıklılık Mekanizması, hem de çeşitli Avrupa programları doğrultusunda, üye ülkelerin genellikle mevcut tüm finansmanı idare edecek idari kapasiteye sahip olmadığını belirtiyor.

Avrupa Parlamentosu’nun kararla ilgili raportörü olan Avrupa Halk Partisi’nden AP milletvekili Andrey Novakov, BNR'ye konuşurken önceden belirlenmiş uygulama son tarihlerine kıyasla gecikmeler, çeşitli program dönemlerinin kapsamına giren yatırımlar için kural ve prosedürlerdeki değişiklikler, finansman için farklı mekanizmalar, artan idari yük olmak üzere, ulaştırma altyapısına yapılan büyük yatırımların uygulanmasındaki gecikmelerin ardındaki faktörlerin karmaşık olduğu ve bir dizi koşula dayandığına işaret etti. Novakov, AB için ortalama gecikmenin yaklaşık 11 yıl olduğunu ve Ruse - Veliko Tırnovo otoyolu, "Struma" otoyolu, Sofya-Pernik-Radomir demiryolu hattı gibi örneklerle Bulgaristan'da bu gecikmenin daha da uzun olduğunun altını çiziyor:

"Bu, Ukrayna'daki savaşın başlamasından, enflasyonun tüm Avrupa'yı etkisi altına almasından, enerji taşıyıcılarının, yakıtların, hammaddelerin fiyatlarının bu kadar yükselmesinden sonra konuyla ilgili yazdığımız,bu türden ilk rapordur.

Bu rapor, sorunları tam olarak ele almak amacıyla hazırlandı. Bu nedenle ayak uydurmamız gerektiğini düşünüyorum. Ve şimdi, çok yıllı mali çerçeve revize edilmek üzereyken şunu söylemeliyiz: Avrupa'yı vuran tüm bu felaketler yaşanmadan önce şirketlerle imzalanan tüm sözleşmeler, şirketin zarar görmemesi için mutlaka muhasebeleştirilmeli ve endekslenmelidir,öyle ki, şirket projesini tamamlarsa iflas etmesin ya da Avrupa Komisyonu kesinlikle anlayış gösterecek ve bu projeyi yürütenlere tazminat ödemenin bir yolunu bulacaktır.

Bu bir traftan, diğer taraftanise nedenler farklıdır. Ne yazık ki, bazılarına iletişimde gecikmeler, bazen karmaşık, teknik ve Brüksel dilinin yanlış anlaşılması, gecikmelere, belgelerin iadesine vs gibi, Avrupa kurumları ile ulusal kurumlar arasında var olan bürokrasi de neden oluyor.

Ama aynı zamanda raporumla ilgili tartışmalar sırasında ve biraz sonra oylama sırasında ciddi bir destek alırsak diye düşünüyorum, rapor, tüm ulusal parlamentolara gönderilecek ve umarım bu, idareye biraz toparlanmak için ivme kazandırır ve 10-11 yıllık bu tür gecikmeler bir daha asla olmaz.”

Sayın Novakov, söz konusu  Avrupa Parlamentosu raporu hangi özel kararları ve tavsiyeleri içeriyor?

"Benim önerim, Avrupa ekonomisi üzerinde bu tür olumsuz etkilerden kaçınmak için, Avrupa Komisyonu'nun bu tür kilit projeler üzerinde özel denetimi olmalı ve onlara hızlı “koşu yolu”, teknik yardım ve özel izleme sağlamalıdır.

Özellikle sınır ötesi öneme sahip ve uluslararası bir ulaşım koridorunun parçası olan projelerin uygulanması üzerinde izleme ve kontrol hakkında konuştuğumuzda, önemli ölçüde daha fazla yetki ve kapsam gerekiyor.

Ancak gecikmedeki en büyük faktör siyasi olmaya devam ediyor, bir bakan diğerinin yerini alsa, bir belediye başkanı diğerinin yerini alsa bile, zaten onaylanmış olan ve finanse edilen ve yüklenici seçilen bir proje, mali, teknolojik veya başka herhangi bir siyasi nedenden dolayı ertelenmeyecek, durdurulmayacaktır.

Bulgaristan'da da, örneğin kuaför salonu sahibi bir şirketin yüksek hızlı bir demiryolu hattı inşa etme prosedürünü nasıl durdurabileceğine dair olumsuz örneklerimiz olduğuna inanıyorum.”

Sizce, çok yıllı mali çerçevenin, bu projelerin finansmanını gecikmeyecek şekilde tamamlayabilmesi için enflasyon oranını nasıl hesaba katabilecek ve tahmin edebilecektir?Bu kadar büyük bir finansmana sahip olan bu projeler, yolsuzluk uygulamalarına karşı son derece savunmasızdır.

“Tam öyle,  Avrupa Merkez Bankası, ayrı üye ülkelerdeki enflasyonu bu kadar yakından takip edebilir ve bir proje bundan etkilenirse, o zaman Avrupa Komisyonu, çok hızlı bir şekilde, söz konusu şirketin maaşlarını ertelemek zorunda kalmaması ve tedarikçilerine ödemelerini ertelememesi için, hali hazırda imzalanan sözleşmelerin eki aracılığıyla koşulları endeksleyebilir.

Bununla birlikte, çok önemli olan diğer bir şey ve bunun, neden olduğunu ben biliyorum, yolsuzluk uygulamaları ve birçok rapor nedeniyle, daha fazla şeffaflık arzumuz ve tüm kurumların yaptırımı nedeniyle, parayla ilgilidir: tam olarak nasıl ve ne için harcandı.

Bu, tek sözle muhteşem. Asıl soru şu ki, bittiğinde bile kimse şu soruyu sormuyor: dur, şimdi bu inşa ettiğimiz köprüyü görelim, çalışıyor mu?”

AP raporu, tespit edilen eksiklikler ve tavsiyelerin yanı sıra, AB bütçesi tarafından ortaklaşa finanse edilen başarılı ulaştırma projelerinin sayısını memnuniyetle karşılıyor ve özellikle bunların bir kısmının AB içindeki etkisine dikkat çekiyor, ki bunların arasında 553 milyon avro değerindeki Sofya-Plovdiv demiryolu hattının Elin Pelin - Kostenets demiryolu kesiminin modernizasyonu olan bir Bulgaristan projesi de var.

Elin Pelin - Kostenets demiryolu hattı için şimdiden inşaat ruhsatı verilmiş durumda ve bu, Bulgaristan'da hayata geçirilen en büyük demiryolu projesidir.

AP milletvekili Andrey Novakov, şunları belirtiyor:

"Bu çok güzel bir örnek ve biraz daha sonraki bir aşamada olması gereken bir sonraki bölümü, yani Elin Pelin - Kostenets - Belovo'yu da dahil edersek, burada söz konusu olan 20'nin üzerinde köprü, muhtemelen 20'ye yakın tünel, alt geçitler, üst geçitler, yeni istasyonlardır.

Kostenets'te yepyeni tren istasyonu inşa ediliyor. Ve Avrupa Birliği'nin 100 yılda bir olan bir şeye yatırım yapmaya karar verdiğini hayal edebiliyor musunuzve şimdi bu şansa sahip olmak ve bizim için bunu idari veya daha kötüsü, siyasi nedenlerle heba etmek, gelecek nesle politikacılar ve toplum olarak buna izin verdiğimizi açıklamak istemediğim bir şey, çünkü Sofya'ya 100 km uzaklıkta yaşayıp orada çalışabileceğinizi ve bu trenle 35-40 dakikada gidebileceğinizi zaten anlamışsınızdır.”

Sayın Novakov, söz konusu bölümün 2025'e kadar inşa edilmesi gerektiğine göre, oradaki ortalama gecikme oranı nedir?

 "Covid-19 pandemisinden  kısa bir süre sonra gecikmenin olduğu bir dönem oldu ve daha önceki geçici hükümet dönemlerinden birinde de gecikme yaşandı. Farkındasınız, tam anlamıyla inşa edilmiyor.Bildiğim kadarıyla, şu ana kadar yaklaşık bir yıl, bir buçuk yıl gecikme söz konusu.Şu anda orada çalışan şirket, kelimenin tam anlamıyla 7/24 saat gerekli makine ve ekipmana sahip. Umarım bu projenin daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesinde yardımcı olur.”

Gecikme olduğunu Elin Pelin Garı sakinleri tarafından da görülüyor.

Denetlemeler bize, Bulgaristan demiryollarının oradan geçen eski vagonlarının ve bakımsız tren garı ile birlikte, peronda, KDV'siz 1 milyar levanın üzerinde büyük ölçekli demiryolu projesi hakkında bilgi içeren bir reklam panosu olduğunu gösterdi.

Ancak vatandaşlar, modern tesisi,yaşayıp  görebileceklerini ve saatte 160 km hızla gidecek trene binmeyi umut ediyorlar:

"Eskiden burada 15-20 dakika arayla tren geçiyordu ve yine  dolu oluyor ve  binemiyorduk, şimdi ise trenler çok seyrek geçiyor.

Yeni proje hakkında, inşa edildiğini biliyorum ve başka bir şey bilmiyorum. Ama hızlı tren gibi olacağını biliyorum. Şimdi Vakarel'de bir tünel kazıyorlar ve işlerl yavaş yavaş oluyor.” –diye paylaşıyor Gara Elin Pelin’den bir kadın ve burada fabrikalar inşa edilmek amacıyla birçok arazinin satın alındığını ve hatta ev ve daireler için de çok alıcı olduğunu belirtiyor.

Başka bir vatandaş da, projeden haberdar olduğunu, ancak inşaat çalışmalarının yavaş yürütüldüğünü öne sürüyor:

"Tren hattı daha iki yıl önce yapıldı, şimdilik orada çalışmalar yapılmıyor. Proje çok paraya mal oluyor, ama zamanında tamamlanamayacak. Ancak proje hayata geçirilmeli, otoyolların inşaatında geciktiğimiz gibi, demiryolu hatlarında da geç kalıyoruz. Trenler saatte 160 km hızla giderken şimci saatte 60 km’ye düşürdüler.”

Aynı vatandaş, tren hattın modernizasyonunun insanlar için büyük kolaylık sağlayacağını şu sözlerle ifade ediyor:

"Yağmur da yağsa, fırtına da kopsa, yoğun kar yağışı, yoğun sis olsa bile, yavaş da olsa trenler hareket ediyor. Uçaklar durur, gemiler durur, otoyollar kapanır, ama  trenler durmaz".

Bir kadın " Biz yaşlılar belki de görmeyeceğiz. Umarım çocuklar, gençler için olur, olması gerekiyor!” dileğinde bulundu.

Yazı: Violeta Aşikova

Türkçesi: Şevkiye Çakır

Foto: Violeta Aşikova, BTA, BGNES