GERB-SDS, PP-DBve Hak ve Özgürlükler Hareketi DPS oyları ileHalk Meclisi, Vatandaş Girişimi Komitesi’nin önümüzdeki 20 yıl boyunca tek ulusal para birimi olarak Bulgar levası olarak korunması konusunda ulusal bir referandum düzenleme önerisini reddetti. Yasaya göre, teklif, seçim haklarına sahip en az 400 000 Bulgaristan vatandaşının imzasını içeren ve yasanın gerekliliklerini karşılayan inisiyatif komitesi tarafından yapıldığında, Halk Meclisi referandum kararı almak zorundadır.

Nisan ayında “Vızrajdane”  partisi, “Bulgar levasının 2043 yılına kadar Bulgaristan’daki tek resmi para birimi olması gerektiğine katılıyor musunuz?” sorusuyla ilgili referandum düzenlemek için 600 000 imza sundu ve yapılan kontroller sonrasında imzaların 470 000’inin geçerli olduğu tespit edildi. 400 bin oy barajı aşılmasına rağmen, referandumdaki sorunun yasaya uygun olmadığı gerekçesiyle çoğunluk öneriyi reddetti. Ancak oylamadan sonra, halk temsilcilerinin gerçekte neye oy verdiğine dair şüpheler ortaya çıktı.

Aslında referandum önerisinin değil, günler önce Bulgaristan’ın AB’ye katılım anlaşmasına aykırı olduğu gerekçesiyle referandumu reddeden hukuk komisyonunun karar taslağının Meclis salonunda oylandığı ortaya çıktı. “Vızrajdane” partisine göre milletvekilleri pratikte referandum yerine karar taslağına karşı oy vererek referandumun gerçekleşmesine izin veriyor. Bu bağlamda, “Vızrajdane” lideri Kostadin Kostadinov, Cumhurbaşkanı Rumen Radev’i referandum planlamaya ve konuyu Anayasa Mahkemesi’ne götürmeye çağırdı. Karara karşı oy kullananlar ise “Vızrajdane”nin iddialarını reddederek, Halk Meclisinde referandum karar taslağının oylandığına dikkat çekti.Bulgaristan Ulusal Radyosu BNR’ye konuşan Anayasa Hukuku öğretim üyesi Doç. Nataliya Kiselova şunları belirtti:

“Yasayı dikkatli okursak, Meclis salonu Parlamento komisyonunun önerdiğini oylamalı. Kural olarak, komite karar için olumlu bir proje önermelidir. Leva referandumu durumunda, olumsuz bir öneride bulunurken, toplantı başkanı Rositsa Kirova olumlu oylama çağrısında bulundu. Bu nedenle halk temsilcilerinin neye oy verdiği konusunda görüş ayrılığı yaşandı. Komisyonun projesine dayalı olması gerektiğinden, oylamanın yürütülmesine ilişkin kuralların ihlali söz konusudur. Ancak bu, aksi yönde oy kullandıklarını söylemek için bir sebep değildir. Yeniden oylama da olamaz” dedi.

Doç. Kiselova,  yeni bir oylamaya gidilebilmesi için birinin yeniden proje sunması gerektiğine de dikkat çekti. Cumhurbaşkanı’nın da referandum için tarih belirlemesinin bir yolu yok, çünkü Halk Meclisi olumlu bir karar vermedi. Aynı zamanda Anayasa ve Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanı’nın siyasi bir pozisyon almasına izin veriyor ve bu anlamda müdahale edebilir. Cumhurbaşkanı’nın dışında, halk temsilcilerinin beşte biri de Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

BNR’ye konuşan siyaset bilimci Tonço Kraevski şunları söyledi: 

“İnisiyatif komitesinin, kanunun sözde “demokratik” hükümlerinden biri olan Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkı yoktur. Halkın temsilcileri bunu yapabilir. Ancak, Anayasa Mahkemesi, Bulgar levasının önümüzdeki 20 yıl boyunca muhafaza edilmesi konusunun, Bulgaristan’ın uluslararası bir anlaşmada üstlendiği belirli bir yükümlülüğün ihlali olup olmadığına ilişkin anlaşmazlığın esasını ele alamayacaktır. Bunun açıklığa kavuşturulması gereken Parlamento’da, özel metinle birlikte özel yükümlülükten bahsedilmedi. İhlalinin nasıl yapıldığı da belirtilmemiştir, bu da argüman eksikliğine işaret eder.”

Prof. Kiselova’ya göre referandum, avro için “lehte” ve “aleyhte” ve doğrudan demokrasiye “lehte” ve “aleyhte” iki önemli soruyu gündeme getiriyor ve bu tam da hukuk komitesindeki ve Meclis Salonundaki tartışmalarda değerli olan şeydir:

“Bu referandumun destekçileri aralarına eşittir işareti koydu. Aslında sorun vatandaşa belli konuların sorulması gerekip gerekmediği ve halk temsilcilerinin belli bir soruyu referandumla sunarak tokat gibi cevap alacaklarıyla ilgili korkularıdır. Levanın korunması konusu ile referanduma gidilmesi konusu arasına eşittir işareti konulmasının da nedeni budur.”

Benzer bir görüş, bugüne kadar yapılan halk oylamalarının tarihsel geriye dönük incelemesini yapan siyaset bilimci Tonço Kraevski tarafından da dile getirildi. Kraevski’ye göre, yasa koyucu bu yasayı yazarak, referandumun yasa kapsamına girip girmeyeceğine kendisi karar verecek konuma geldi. Siyaset bilimcinin sözlerine göre, bu “sadece hükümet güçlü, ikna olmuş, kendisinden ve kamuoyu sonucundan emin olduğunda, kamuoyu yoklamalarını son derece politize bir araç olarak kullanma şeklindeki çok uzun geleneğin devamı olan, zorunlu olarak yasal argümanlarla örtülü siyasi bir karar  anlamına gelir.” 

• Parlamento, avro ile ilgili referandum talebini kabul etmedi

Yazı: Yoan Kolev

Türkçesi: Bedriye Haliz