Geçtiğimiz hafta Avrupa Komisyonu, aday ülkelerin AB üyelik konusundaki ilerlemelerine ilişkin raporlarını sunarken, üye ülkelerin AB'ye katılım için Ukrayna ve Moldova ile müzakerelere başlamalarını tavsiye etti.

AB Komisyonu'nun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi, Kuzey Makedonya'dan Anayasa değişikliklerini daha hızlı kabul etmesini istedi. Bulgaristan da aynı konuda ısrar ediyor ve daha spesifik olarak Bulgarların belgeye diğerleriyle eşit bir şekilde dahil edilmesi konusunda ısrar ediyor.

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı  Ursula von der Leyen, Çarşamba günü Avrupa Komiserleri toplantısının ardından kararı açıkladı:

“Komisyon, AB Konseyi'ne Ukrayna ve Moldova ile katılım müzakerelerini başlatmasını tavsiye ediyor. Avrupa Komisyou ayrıca Konsey'e, üyelik kriterlerinin gerekli şekilde yerine getirilmesi durumunda Bosna-Hersek ile müzakerelerin başlatılmasını ve reformlar konusunda belirli bir yönde harekete geçilmesi koşuluyla Gürcistan'a aday üye statüsü verilmesini tavsiye ediyor”.

Von der Leyen, liderlerin yeşil ışık yakması durumunda müzakerelerin Aralık ayında yapılacak Avrupa Konseyi toplantısından hemen sonra başlayabileceğini belirtti.

Daha sonra Avrupa Parlamentosu Dışişleri Komisyonu’nda yapılan görüşmelerde, aynı zamanda Kuzey Makedonya raportörü olan "Renew Europe" milletvekili Ilhan Kyuchyuk, Kuzey Makedonya'daki tüm partilere anayasa değişikliklerini destekleme çağrısında bulundu. 

Avrupa Komisyonu'nun genişlemeden sorumlu üyesi Oliver Varhelyi bu çağrıya şu yanıtı verdi:

“Anayasal reform, Kuzey Makedonya'nın ilerlemesinin önündeki en büyük engeldir. Bu hedefe yardımcı olmak, artık kendilerini ülkenin siyasi ortamının sorumlu bir parçası olarak gören herkesin elindedir. Ancak bu onun Parlamentosu olmadan gerçekleşemez, dolayısıyla Parlamentodaki herkesin bu adımı ileriye doğru atmasını istiyoruz.”

Sayın Kyucyuk'a ilk sorum:Bu kararın oybirliği gerektirdiği göz önüne alındığında, Avrupalı ​​liderlerin Ukrayna ile müzakerelerin Aralık ayında başlatılması konusunda anlaşmaya varma ihtimali ne kadar?

-  Yani başka kelimelerle ifade edersek, bunun gerçekleşmemesinin tek yolu Viktor Orbán'ın bunun olmaması gerektiğini söylemesidir. Ve mevcut duruma Fico. Ama siyasi irade ortada, Avrupa Komisyonu'nun genişleme konusundaki raporunda bundan önce çok açık bir şekilde belirtilmiş ve yazılmış, herhangi bir habere bakacak olursak aslında ortada iki haber var.

Bunlardan biri, daha büyük haber, Ukrayna ve Moldova için müzakerelerin başlaması, diğeri ise tabii ki büyük bir şartla Bosna-Hersek ve Gürcistan'a statü verilmesi.

Ukrayna'nın medeniyet açısından Avrupa'ya ait olması nedeniyle AB'nin çok tutarlı olmasının ve mesajların tek yönlü olmasının zamanı ve zorunluluğu olduğunu düşünüyorum. Ancak bundan sonra bir cümle daha eklemek gerekiyor: "Bu ülkenin geleceğine sorumluluğumuz var."

Ve bu sorumluluk, sadece toprak bütünlüğü ve AB'nin yaptığı yardımlarla sınırlı olmayıp, Avrupa Birliği'nin bir parçası olma perspektifiyle çok daha ciddi ve bağlayıcı olmalıdır. AB'nin reform yapılmadan genişletilip genişletilmeyeceği konusundaki tartışma elbette karmaşık, büyük ve derin olacak, ancak Aralık ayındaki mesaj açık olmalı. Aksi takdirde, bu jeopolitik, Ukrayna'ya yönelik somut eylemlerde fiilen gerçekleşmeden, jeopolitik bir Avrupa Birliği fikri anlamını yitirir.

-  Ancak Macar asıllı Avrupa milletvekili Kinga GalKinga Gál, Ukrayna savaştayken bunun mümkün olmayacağını söyledi. Bu sadece Başbakan Orbán'a olan yakınlığıyla mı, yoksa başka bir şeyle mi açıklanabilir?

-  O,Фидес Fidesz /Macar Yurttaş Birliği/partisinden geliyor. Elbette Orbán onun siyasi patronu ve böyle konuşuyor.Kimse bugün ya da yarın Ukrayna'nın AB'ye kabul edilmesinden bahsetmiyor. Burada söz konusu olan uzun sürecek bir müzakere sürecinin başlatılmasıdır, kümelenmelerin açılıp kapanması olacak, hukukun üstünlüğü ilkesinin ayrı bir önem taşıması tesadüf değil, çünkü azınlıklar haklarını da içeriyor. Geleneksel olarak Macaristan endişelerini orada dile getiriyor. Burada, Ukrayna topraklarında yaşayan, kendisini Bulgar olarak tanımlayan ve Bulgar etnik bilincine sahip kişilerin haklarının korunması için Bulgaristan'ın da çok aktif olması gerekiyor. Macaristan'da da bir anlık devlet adamlığı görüyorum, ki bana göre, onu Bulgaristan da takip edebilir.

Bütün bunlar, siyasi işaretin verilmemesi,Ukrayna'nın geçmişinden kopma ve savaş sonrası AB'ye çok daha ciddi şekilde bağlanacak yeni bir sayfa açma girişiminin desteklenmemesi gerektiği anlamına gelmiyor. Pek çok örnek var, hiç de en başarılısı olmayan birini hatırlatayım; Kıbrıs'ın AB'ye nasıl kabul edildiği. Almanya'nın birleşmesi nasıl oldu ama ondan önce bir bölümü, NATO'ya üye olarak kabul edildi. Yani uluslararası örgütlerde bu tarz uygulamalar yaşandı.

-   Yani bize Ukrayna'nın bir kısmının kabul edilebileceğini, ancak askeri harekâtın veya diyelim tartışmalı bölgenin olduğu kısmın kabul edilemeyeceğini mi söylüyorsunuz?

-   Kuşkusuz, savaş olduğu zaman, yani sıcak çatışma olduğunda ya da donmuş bir çatışma olduğunda AB, bu çatışmaları kendi evine taşımamak amacıyla her zaman çözülmesini tercih etmiştir.

Ancak bu özel durumda kategorik bir açıklama yapıyorum:Ukrayna'nın 1 Ocak 2024'te AB üyesi olmasından bahsetmiyoruz. Ukrayna'nın Aralık 2023'ten itibaren politikalar ve mali kaynaklarla desteklenecek kadar ciddi siyasi garantilere kavuşacağından bahsediyoruz. Bağlama süreci, müzakere süreci oldukça uzun sürecek ve bunu hepimiz biliyoruz.

Ukrayna büyük bir ülke, elbette ortak tarım politikasının geleceği hakkında konuşmamız gerekecek, ki bu hem ülkeyi hem de AB'yi ve AB'nin olası daha fazla genişlemesini etkileyecek diğer tüm politikaları ilgilendiren bir konudur. Bugün 10 ülkeyle görüşmelerde bulunduğumuzu veya bağlantı kurduğumuzu hatırlatayım. Onlar farklı seviyedeler, bazıları aday, bazıları çok uzun süredir müzakere sürecinde, bazıları ise AB ile müzakere eden ülke statüsüne sahip olmak istiyor ama biz bu ülkelere karşı ciddi, titiz ve ilgi çekici bir tavrımız var.

-  Yine de Başbakan Orbán ve  Fico'nun oylarına karşı bir şeyler takas etmek amacıyla veto etmesini beklemek mümkün mü?

-  Büyük soru işte bu: Avrupa Konseyi çoğunlukla bir ticaret yeri haline geldi. Oysa Birliğin fikri farklıdır - kimin kendi ulusal çıkarları için daha fazlasını alacağı ve bunu kendi başkentinde nasıl satacağı değil değil de,ortak bir pazar olmak, her şeyden önce değerler Birliği olmaktır.

Orbán uzun süredir vatandaşlarına Avrupa'daki tartışmanın galibinin kendisi olduğunu anlatıyor. Avrupa kıtasında savaş varken nasıl kazanırsın? Her gün insanlar ölürken nasıl kazanacaksın? Ve bu mantıklı, sorumlu politika değil.

Bugün her zamankinden daha fazla tartışmamız gereken büyük soru, AB'nin kendisinin ciddi bir jeopolitik yönelim düşüncesiyle, tüm ülkelerin mutlak mutabakatı durumunda büyük, önemli kararları alıp alamayacağıdır. Benim cevabım şu: “Hayır, böyle devam edemeyiz.” AB'nin dış politikasında karar alma aracı olarak oybirliği varlığını sürdürürse siyasi ve ahlaki otoritesini kaybedecektir. Her zaman bir Orbán olacak, bir Fico ortaya çıkacak, Avrupa fikrinden daha üstün olduğunu göstermek için AB'nin otoritesini baltalamak isteyen bir üçüncü ya da dördüncü biri olacak.

Kusura bakmayın ama hiç kimse barışın önüne geçemez, hiç kimse bir halkın kendi kaderini belirleme hakkının önüne geçemez, ister Orban, ister  Fico olsun, ister gelecekteki herhangi bir diktatör.

-  Ancak bu, sözleşmelerde değişiklik yapılmasını gerektiriyor...

-   Doğru, bu yüzden Avrupa'nın geleceği konusunda da bir konferans düzenledik. Dolayısıyla bu tartışmanın Avrupa seçimleri sırasında daha da yoğunlaşarak yürütülmesi gerekiyor. AB'nin bizden ne kadar aldığından ya da bize nasıl bir kimlik dayattığından bahsedeceğimize.Tüm bu argümanların önemsiz olduğu ortaya çıktı, kimse bizi olmamız gerektiği gibi olmaya zorlamıyor ve kimse bunu elimizden almıyor. Tam tersi, AB her şeyden önce değerler ve fırsatlar Birliğidir. Ve Bulgaristan'da da buna odaklanmalıyız, Avrupa Birliği’ni bir fren olarak görmemeliyiz. Dış politikada karar alma yöntemlerini değiştirmekten bahsettiğimizde bana ne söyleyeceklerini biliyorum: Kuzey Makedonya, AB'ye arka bahçeden girecek.

 Kimse tek çözümün karar verme yöntemi olarak üçte ikisi olduğunu söylemedi, 27 eksi bir de olabilir, 27 eksi iki de olabilir.Ve değerli dinleyicileri yanıltmayalım, genişleme politikasının son aşamasına, yani üye ülkelerin AB'ye kabulüne gelindiğinde, bu önemli kararların oybirliğiyle alınması gerektiği konusunda fikir birliği her zaman olmuştur.Çünkü karar alma biçimi, mali güvenlik, uzun vadeli politikalar ve elbette AB'ye ait olacak ülkelerin toplumlarına bağlılık açısından AB'nin mimarisini değiştiriyorlar.

-  Bugünlerde Anayasa’da değişiklik yapılması yönünde çağrılar yapılıyor ve meslektaşınız Angel Djambazki bunun bir yıl önce yapılması gerektiğini söyledi. Kuzey Makedonya bu konuda ne kadar ilerleme kaydetti?

-  Kuzey Makedonya Bakanlar Kurulu tarafından oldukça telgraf üslubuyla öneriler yapıldı, Halk Meclisi'nde tartışmaya sunuldu ve siyasi bir uzlaşmanın olmadığı, “Levitsada”tarafından desteklenen partilerden VMRO'nun bu önerileri desteklemediği çok kısa sürede görüldü.

Yıllar boyunca Kuzey Makedonya'nın AB'nin bir parçası olmasını çok ciddi bir şekilde desteklemiş olmama rağmen, her ülkenin kendi kaderinden sorumlu olduğuna inanmaya devam ediyorum.

Eğer o anda siyasi elit,sosyal demokratlara, liberallere, sağcı siyasi partilere dönüşen komünistleri birleştirmek ve ülkenin yolunun fikir birliği ve asgari anlaşmadan geçtiğini söylemek veNATO ve AB'nin bir parçası olmamız gerektiği konusunda anlaşmaya varmak gibi, önemli kararları alamamış olsaydı, bugün Bulgaristan'ın kaderi kökten farklı olurdu. Ve ne yazık ki, daha iyi değil, çok daha kötü olurdu. Ama biz bu önemli seçimi yaptık. Artık Kuzey Makedonya'nın siyasi eliti, akademik camia ve kamuoyu düzeyinde bu konuşmayı kendisiyle yapması gerekiyor. Ülkenin Avrupalılaşmasına doğru ilerlemek mi istiyor yoksa kendisini Balkan Yarımadası'nın karanlık tarihlerine götürecek farklı bir yol mu seçmek istiyor?

Yol açık- Karadağ ve Arnavutluk'la mı olmak istiyor, yoksa ikili sorunları çözülmemiş Sırbistan ve Kosova'nın bulunduğu gruba mı girmek istiyor?

-  Bu değişikliklerin yakın gelecekte yapılması mümkün mü?

-  Kuzey Makedonya'da seçimler yaklaştığı için pek iyimser değilim. Ancak iki siyasi partinin,hem kamusal hem de diplomatik çabalarla, genel olarak SDSM ve VMRO'nun oturup ülkenin geleceği konusunda birbirlerini anlaması için çağrı yapmayı ve aktif iletişim yürütmeyi bırakmayacağım. Şunu vurgulamak istiyorum, AB, Kuzey Makedonya ve aynı zamanda Bulgaristan olmak üzere burada sadece kaybedenler var, çünkü Bulgaristan aynı zamanda Kuzey Makedonya'nın komşusu, en yakın ülkesi.

Stratejik ilgimiz Balkanların bir bütün olarak NATO ve AB'nin parçası olması yönündedir. Bu da güvenlik, refah ve ortak değerler ve standartlar anlamına geliyor.

-  İlginçtir ki, Kuzey Makedonya bir tek Bulgarların Anayasaya dahil edilmesi konusunda Avrupa çizgisini takip etmiyor. Diğer taraftan Rusya'ya yönelik yaptırımlara katılıp kilit sektörlerde reformlar uyguluyor. Tamamen Bulgarlara karşı olan bu direnişin sebebi nedir, sadece propaganda mı, yoksa başka bir sebep mi var?

-   Bu karmaşık konuşmada biz, Bulgar ve Makedon olmak üzere,  toplumlar olarak büyük bir sonuca varmamız gerekiyordu ki, bizi birleştiren şeyler bizi ayıran şeylerden çok daha fazladır.

Ancak görüşme, ortak bir geçmişe sahip olduğumuz ancak bununla birlikte ortak bir geleceğe sahip olmak istediğimiz gerçeğinin çok ciddi bir değerlendirmesi üzerinden ilerliyor. Bu kolay bir hikaye değil. Yunan anlatısı daha kolaydır ve Prespa Anlaşması ile siyasi olarak gerçekleşmiştir. Bizim hikayemiz gerçekleşmedi, çünkü her iki taraftan da Kuzey Makedonya ve Bulgaristan'dan da olmak üzere, bu hikayenin olumlu olmasını istemeyen insanlar vardı. Bu bir Avrupa hikayesidir  ​​ve bölgesel ve Avrupa bağlamında istikrarı bozmak isteyenler için fazla iyi. Kendisini siyasi bir doktrin olarak empoze etme nefretinin hem Bulgaristan'da hem de Kuzey Makedonya'da yaygın olduğu ortaya çıktı.

Keşke diğer hikaye kazansaydı. Bunu söylemekten vazgeçtiğimden değil, ama şu anda benim gibi düşünen insanların giderek azaldığını görüyorum.

-  Kulağa üzücü geliyor...

-  Doğru ama acı gerçeklerin de ortaya çıkarılması gerekiyor. 2023 yılı itibariyle mevcut durum budur.

-  Kuzey Makedonya, Sırbistan ve Kosova gibi oldukça ciddi bir bölgenin farklı bir etki altına girerek Balkanlar'da sözüm ona  kama olarak kalması tehlikesi gerçekten var mı?

-  Bu etki henüz ortadan kalkmadı, asıl sorun ona üstünlük sağlamamaktır.

Çeviri: Şevkiye Çakır

Bu haber, AB “Euranet Plus” Radyo Ağı çerçevesinde hazırlanmıştır. Haberin orjinalini buradan dinleyebilirsiniz.