Moldova’da 20 Ekim 2024 tarihinde ülkenin Avrupa Birliği’ne katılımın oylandığı referandumda Bulgarların yoğun olarak yaşadığı Tarakliya ve Gagavuz Özerk Bölgesi'nde halkın yüzde 90’ın üzeri “hayır” oyu verdi.  

Yine benzer bir şekilde bunların büyük bir çoğunluğu 3 Kasım 2024’te düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda Avrupa yanlısı Maia Sandu’nun rakibi Aleksandır Stoyanoğlu’yu desteklediler.

Maia Sandu, başta AB ve Kuzey Amerika’da bulunan Moldova diasporasının desteği ile 3 Kasım seçimlerinde Stoyanoğlu’nun aldığı yüzde 44’lük oy oranına karşı oyların yüzde 55’ne sahip oldu ve yarışı kazandı.

Moldova’daki Bulgarlar ve Gagavuzlar geleneksel olarak milliyetçi olarak gördükleri Romen yanlısı partilere karşı oy kullanıyorlar. Maia Sandu’nun Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) aşırı sağcı olmamasına ve hatta George Simion’un liderliğindeki Romanyalı aşırı sağcılara karşı çıkmasına rağmen, Moldova’daki Bulgar ve Gagavuzlar ona güvenmiyorlar.

Ne Maia Sandu’nun insanları Güney Moldova’daki Bulgar ve Gagavuz toplulukları arasında nüfuz kazanmaya çalışıyor, ne de bu topluluklar hareketine katılmaya çalışıyor.

Kişinev’de yaşayan ve programcı olarak çalışan Sofya’daki Ulusal ve Dünya Ekonomisi Üniversitesi’nde(UNSS) siyaset bilimleri doktora öğrencisi Aleksandır Lambov Bulgaristan Radyosu’na verdiği demeçte bunları belirtti.

Bulgarların ve Gagavuzların Avrupa Birliği ile ilgili tutumları nedir sorusuna cevaben Lambov, Güney Moldova’nın bu iki bölgesinde yaşayan insanların AB üyeliğinin ülkenin ekonomik kalkınmasına yardımcı olacağını anladıklarını belirtiyor. Ancak referandumda karşı oy kullanmalarının gerekçesi ekonomik değil, zira büyük çoğunluğu AB’de çalışıyor. Endişeleri siyasi ve sosyal düzeydedir.

"Burada sadece Bulgar ve Gagavuzların bölgesinden bahsediyorum, Moldova’nın tamamından değil, çünkü bu tüm ülke için geçerli değil. Bu bölgede, Moldova’da yaşayan Bulgarlar ve Gagavuzların sosyal olarak AB’ye katılımdan zarar görecekleri hissi var. Alında AB’ye üyeliğinden değil, üyeliğin Romanya yanlısı ve aşırı sağcıların gücünü pekiştirmesinden korkuyorlar. Bana göre, referandumda AB’ye karşı oy kullanmanın arkasında yatan temel neden de budur”.

Lambov, Cumhurbaşkanı Maia Sandu’nun “Avrupa Birliği- bu benim” demesi ve AB'nin bunu yalanlamaması karşında bölgedeki insanlar böyle bir Avrupa Birliği istemediklerini ekliyor. Bulgarlar ve Gagavuzların kendi güvenilir temsilcilerini AB kurumlarında görmek isteyip istemedikleri ve Bulgaristan’ın AB üyesi olarak bu konuda nasıl bir rolü olabileceği sorusuna cevaben Lambov şunları belirtti:

"Bulgaristan’ın durumu değiştirmeye yönelik belirli adımlar atabileceğini düşünüyorum. Ancak Avrupa yolundaki sorun, en azından benim gördüğüm kadarıyla Bulgaristan’la ilgili değil. Bulgaristan, Kişinev’in işbirliği olmadan bu sorunu çözemez. Kişinev’in Bulgarlar ve Gagavuzlar bölgesine yönelik politikasında değişiklikler yapması gerekiyor. Önemli olan budur. Bunun dışında Bulgaristan’ın bu süreçte olumlu rolü olabilir. “

Lambov’un sözlerine göre, Bulgar ve Moldova yetkilileri arasında imzalanan ve Tarakliya’da Ruse Üniversitesi’nin bir şubesinin açılmasına izin veren anlaşma olumlu bir gelişmedir.

Güney Moldova’daki azınlıklar ile hükümet arasına güveni ne gibi değişiklikler tesis edebilir?

Lambov’a göre bu değişiklikler AB’ye katılımdan sonra, bölgesel düzeyde ve Rus yetkilileriyle temas olmadan şartıyla olsa da Rus dilinin kullanımıyla ilgili herhangi garantilerin verilmesiyle ilgili olabileceğini ifade etti.

Yakın zamanda bunun gerçekleşmesine şüphecilikle bakan Lambov, Maia Sandu’nun siyasetçi olarak yeterince esnek olmadığını ve seçmenlerinin benzer eylemleri onaylamayacaklarını ekledi. Moldova’nın güneyinde yaşayan çoğunluk ise Romence’yi iyi bilmiyorlar ve başkente taşınınca öğreniyorlar.

Son yıllarda Moldova yetkilileri ülkedeki Rus propagandası ve dezenformasyonuna karşı kampanyalar yürüttü ve Rus dillinin kullanımını sınırlandırmaya çalışıyorlar. 2021 yılında Moldova Anayasa mahkemesi, parlamentonun azınlıkların Rusçayı kullanmasına izin veren yasasını reddetti.

• Moldova'daki Bulgarların neredeyse yüzde 69'u ülkenin AB üyeliğine karşı oy kullandı

• Besarabya Bulgarları Bulgaristan’ı efsanelerden biliyor ve özlemini çekiyorlar

• Tarakliya'daki Bulgarlar halk kıyafetlerinden vazgeçmiyor

Foto: ЕPА/BGNES, АA/BTА, Moldova Cumhurbaşkanlığı, Aleksandır Lambov özel arşiv, "Bulgar ruhu" Derneği

Çeviri: Ergül Bayraktar