Tüm Bulgar maskeli oyunlarının kaynağı, Kolojeg- Noel’de Koleduvane ve güneşin doğuşu ile ilgili eski geleneklerdir. Hıristiyanlığın kabul edilmesiyle yeni doğan Tanrı’nın kirletilmemesi için şenliklerin tarihi değişti. Batı Bulgaristan’da eski takvime göre yeni yılın kutlandığı 13 Ocak’ı 14 Ocak’a bağlayan gecede halen Surva şenlikleri düzenlenir. Doğu ve Güney Bulgaristan’da Sirni Zagovezni yortusu günlerinde Kukeri ve benzeri maske oyunları düzenlenir. En geç ise Pentekost’tan 51 gün önce Rusaliya haftası ve kaluşari geleneğini görürüz. Tüm maskeli gruplarının ortak noktası sağlık ve bereket için dans etmeleridir.

Bulgaristan Radyosu Surva geleneğinin yaşatıldığı Zemen bölgesini ziyaret etti. Elovdol köyünde oyunların başlamasını beklerken, Survakari müzesinde Gerogi Dimitrov ile konuşma fırsatı bulduk. Her Ocaka yının sonunda köyün maskeli grubu, bu yıl 24 ila 26 Ocak tarihleri arasında düzenlenecek Pernik’teki Surva Uluslararası Maskeli Oyunlar Festivali’ne katılıyor.

Georgi Dimitrov şunları paylaştı: "Hatırladığım kadarıyla, belki birinci sınıftaydım, yani 1966 yılında başladım. O zaman babamın Surva oyunlarına nasıl hazırlandığını izlemek benim için ilgi çekiciydi. 13 Ocak’ı 14 Ocak’a bağlayan gecede düzenlenen Surva şenliklerinden bir ay önce köydeki insanlar hazırlanmaya başlar. Gelin ve damat ile Surva yapılır ve köy gezilir. 

Grubun toplanmasından bir ay önce de çanları uzun zaman taşıyan iki kişi grup yöneticisi olarak seçilir. Ağırlığın ne olduğunu bilmeleri için onları taşımış olmaları gerekir, çünkü bir zamanlar 3-10 kilometre durmadan köyden köye yaya yürünmesi gerekirdi. Oyunları yöneten bölükbaşılar, rahip, damat ve gelin seçilir. Bıdni veçer ritüeli de var, biz onu daha çok Pernik’teki festivalde yapıyoruz. Çoğu zaman köyde düğün ritüeli düzenlenir. Kötü ruhları kovma amacıyla her hane ziyaret edilir ve sağlık ve bereket dileklerinde bulunulur. Herkes Survakari halayına katılır .”

Bir asır öncesine kadar yalnızca erkekler ve gençler maske oyunlarına katılırken, günümüzde kadın ve çocuklar da maskeler, çanlar ve Surva kostümleriyle dans edebiliyorlar.

Dans sırasında katılımcılar asla el ele tutuşmazlar. Halaya sadece sopalar, kılıç veya uzun ahşap tokmaklar tutarak katılırlar. Eskiden iki Survakari grubunun aniden karşılaşması korkutucu oluyordu” diye belirten Georgi Dimitrov sözlerine şöyle devam etti:

"En eski Survakarilerden biri olan babam bana eskiden herkesin daha uzun tokmaklar taşıdığını, çünkü olası bir karşılaşmada, maske ve grup üstünlüğü için şiddetli kavgaların yaşandığını anlatırdı. Zamanla bu kayboldu ve şimdi karşılaşmaları dostane bir şekilde sonuçlanır.

Maskenin hazırlanmasına daha Eylül-Ekim aylarında başlanır. Maske yapımında ahşabın kıvrılması gerekiyor, kumaş ile kaplanıyor, pürüzsüzleştiriliyor ve üzerine tüyler yapıştırılıyor. Bu süreçte Skeleto lakaplı arkadaşım bana yardım ediyor. Genellikle, daha yaz aylarında toplamaya başladığımız tavuk tüyleri kullanılıyor. Bir maske yüzünün yapımı için 10 ila 20 arasında tavuk gerekiyor. Tüylerin renkli – kırmızı, siyah, beyaz, alacalı olması gerekiyor. Yine eskiden yüz olarak adlandırılan maskenin süslenmesinde tüylerin yerine şifalı otlar kullanılırdı. Ritüel maskesini takan oyuncu, kendisinden ve gündelik hayattan uzaklaşır ve sihirli, doğaüstü dünyaya geçiş yapar."

Georgi Dimitrov devamla: "Bu maskeler gelenekseldir. “Baş” olarak adlandırılan, başka köylerde olmayan ve belki de ilimizde yegane olan söğüt ağacından hazırlanan maskelerimiz var. Bugünkü şenliklere ayı ve ayı terbiyecisi katılacak. Ayı uyandığında çok koştuğu ve çalıştığı için biraz ıslaktır. Ayı, köy halkına sağlık ve bereket getireceği inancıyla onları çiğnemek üzere uyanır.

İster sihir deyin ister çılgınlık, ancak Surva önce gelenek katılımcılarını sonra da izleyicileri içine çekiyor. Dürtüler farklı olabilir, ancak amaç ortaktır- herkesin katılması, geçmişten gelen ve zamanın döngülerinde hayatta kaldığımız ve geleceğin bir parçası olabilmek için yeniden doğduğumuz inançla bütünleşmek.

Şenliklerin ardından kostüm ve maskeler, gücünü kaybetmemeleri için gizli bir yere saklanırlar ve erkekler eski pagan ritüellerine katılmadan kendilerini arındırmak için kilisede günah çıkarırlar.”

Foto ve video: İvo İvanov

Çeviri: Ergül Bayraktar