Bütün ülkede olduğu gibi Bulgaristan’ın kuzeydoğusunda da rastlanan kiraz dipkurdu (çerna zlatka) böceği, ağaç köklerini kemirerek meyveli ağaç bahçelerini yokediyor. Silistra ilindeki bahçe sahipleri, bölgedeki ağaçlara yönelik saldırıların bundan beş yıl önce başladığını ve getirilen zararın şimdi gözle görülür hale geldiğini, kökleri tamamen kemirilmiş durumda olan fidanları sökmekten başka bir çarelerinin kalmadığını paylaşıyorlar.

Hal böyle olunca Tuna Meyveli Ağaç Fidanı Yetiştiricileri Birliği, hükümet tarafından bu zararlı ile mücadele amaçlı özel programın hazırlanmasında ısrar ediyorlar ve bu yapılmazsa eğer önümüzdeki birkaç yılda ülkedeki meyveli ağaç yetiştiriciliğinin tarihe geçeceğine dair uyarıyorlar.

BNR Şumen Radyosu’ndan Ayşe Latif, bu konuda Silistra’ya bağlı İskra köyünden Erkan Ercan’la söyleşti.

Hazırladığı röportajı dikkatinize sunuyoruz.

Toplam alan büyüklüğü 100 dekarı bulan erik, kayısı, armut ve diğer meyve ağacı bahçeleri bulunan Erkan Ercan, fidanların yüzde 30’undan fazlasının kiraz dip kurdu tarafından yokedildiğini söyledi.

“Köyümüzün tamamını sarmış olan bu problem, bundan 5-6 yıl önce başladı. O zaman zararlının ne olduğunu teorik olarak biliyorduk, şimdi ise getirdiği zararın sonuçlarını yaşıyoruz. Artık yokolan bahçeler var. Benim de bir bahçem ziyan oldu. Erik fidanlarından oluşan diğer bir bahçemde de fidanların yarısından fazlası kuruduğu, diğerleri ise sararıp solduğu için artık hiçbir şey yapmanın anlamı kalmadı” diyen Erkan Ercan, son derece dirençli ve şu an kullanılmasına izin verilen insektisitlerle etkisiz hale getirilmesi mümkün olmayan bir zararlının söz konusu olduğunu ve fidan yetiştiricilerinin haşereleri mekanik olarak toplamaya çalıştıklarını anlattı.

“Her gün bahçeleri dolaşıp gördüklerimizi elle toplayıp yokediyoruz. Bu yöntem fidanlarda belli bir sonuç verirken büyük ağaçlarda tahmin edebileceğiniz gibi böceklerin seçilmesi bile mümkün olmuyor. Bu zararlı, bitkilerin filizleri ve yaprakları ile beslenmekten öte kök sistemine inerek yumurtalarını orada bırakıyor. Bir böceğin ürettiği yumurta sayısı 100-150’yi buluyor. Bunlar kök sistemini kemirmeye başlıyor ve bakır renkli ya da kara renkli olduğuna göre 1 – 1,5 yılda köklerin nakil dokusu ile besleniyorlar. Böyle olunca da o ağacın neredeyse hiç bir şansı kalmıyor” diyen Erkan Ercan, böyle giderse ülkedeki meyveli ağaç yetiştiricliğinin de hiç bir şansı olmayacağını ileri sürdü.

“Her ne kadar Bulgaristan için geleneksel bir sektör olsa da böyle devam ederse ithalat ihracatı aşacak. Kiraz dip kurdu, sırf bizim geçim kaynağımızı değil, ülkenin gıda güvenliği için de risk oluşturuyor. Geleneksel Bulgar lezzeti diye bildiğimiz meyveleri, sanırım çocuklarımız sırf anlattıklarımızdan bilecekler.”

5-6 yıldır zararlı ile mücadele etmeye çalıştıklarını paylaşan Erkan Ercan, önce müsaade edilen ilaçları uyguladıklarını ve hiç bir sonuç alamayınca umarsızca kiraz dip kurtlarını mekanik olarak yani elle toplayıp yok etmeyi denediklerini anlattı. Gerek bakır renkli gerekse de kara renkli olan zararlının çekirdekli meyveleri tercih ettiğini anlatan meyveli ağaç yetiştiricisi, bakır renkli olanının uçuş döneminin ilk bahardan Haziran ayına kadar olmak üzere daha kısa olduğunu kara renklisinin ise daha ısrarlı olduğunu belirtirken geçen yılda bahçedeki böcek varlığının Eylül ayının sonuna kadar sürdüğünü söyledi.

Erkan Ercan kiraz dip kurduna karşı daha büyük direnç gösteren meyve ağaçlarının olup olmadığı sorusu üzerine şöyle konuştu:

“Bildiğim kadarı ile yok. Kiraz dip kurduna karşı biyolojik mücadele araçları satışa sunuluyor. Örneğin böcekler üzerinde parazit olan beauveria bassiana mantarı veya larvayı enfekte eden nematodlar. Ancak bu metodlar bitkileri ancak belirli dönemlerde koruyabilir. Ayrıca fiyatları da yüksektir.”

Erkan Ercan, bahçecilerin beklentilerini aktarırken “Teknolojinin geliştirilmesini istiyoruz” dedi ve şöyle devam etti:

“Üniversitelerimiz, enstitülerimiz var. Yetiştiricilerin her çeşit zorlukların üstesinden tek başına gelmeleri beklenmemelidir. Böceğe karşı etki sağlayabilecek daha güçlü insektisidlerin kullanılmasına da istisnai olarak izin verilebilir. Haşereyi daha uçup beslenirken ilaçla yokedebilsek larva problemi yaşamayız. ”

Bundan 5-10 sene önce daha güçlü ilaçlar kullanılırken bu tür istilaların yaşanmadığını söyleyen bahçe sahibi, şöyle konuştu:

“2000 yılından bu yana meyveli ağaç yetiştiricliği yapıyorum. Bu zararlıdan haberimiz bile yoktu. Fidan dip kurdunu sadece ders kitaplarında görmüştük. Oysa şimdi bahçelerin yüzde 30 kadarı kötü yönde etkilenmiş durumdadır”.

Meyveli ağaç yetiştiricileri, kiraz dip kurdu ile mücadele etmenin çok zor, hatta neredeyse imkansız olduğunu öne sürüyorlar. Şumen Tarım Enstitüsü uzmanı asistan Velimir Donçev de radyomuza konuşurken aynı görüşü paylaştı. Bütün Avrupa’da bahçe sahiplerinin bu zararlı karşısında savunmasız durumda olduklarına dikkat çeken uzman, kiraz dip kurdunun bir sezon süresince yaptığı 800 kadar yumurtanın 3 yıl zarfında farklı zaman aralıklarında kuluçkalandığını ve istilaya uğrayan ağacın hiç bir şansı kalmadığını öne sürdü. Asistan Donçev’e göre fidan dip kurdunun hızla yayılması, sadece son yıllarda yaşanan sıcak ve kuru kış mevsimlerine değil, aynı zamanda Avrupa Birliği’nde insektisit kullanımına getirilen yasaklar da yol açmaktadır. Sözlerine göre bu zararlının durdurulmasının tek yolu söz konusu yasağın kaldırılmasıdır.

Kaynak  : BNR Şumen Radyosu

Röportaj : Ayşe Latif

Çeviri  : Tanya Blagova