Kur’ân-ı Kerim’de kendisinden söz edilen ve hatta ismini taşıyan bir sure bulunan önemli ve gizemli bir şahsiyet vardır. Lokman adını taşıyan ve hakkında neredeyse bilgi bulunmayan bu şahsiyet, Kur’ân-ı Kerim’in 31. suresi olan 34 ayetlik Lokman suresinde tanıtılmaktadır. Tanıtmadan söz ettiysek hakkında geniş bilgi verildiğini zannetmeyelim, o sadece hikmetli ve salih bir insan, duyarlı bir baba ve iyi bir eğitimci olarak takdim edilmiştir.

Şüphesiz, bazı dinî ve tarihî kaynaklarda Hazreti Lokman hakkında bazı bilgiler verilmiştir. Bunların ihtilâflı bilgiler olduğu kabul edilmektedir, çoğunun kesinliği söz konusu değildir. Hatta İslâm alimeleri arasında Hazreti Lokman’ın peygamber mi yoksa Allah’ın özel kullarından biri mi olduğu hususu da tartışmalıdır. Ancak tartışmalı olmayan bir husus var ve bu Kur’ân-ı Kerim’in ortaya koyduğu hikmet sahibi ve terbiyeci bir şahsiyetin Hazreti Lokman’da somut bir hâle gelmesi ve onun insanlık için zaman aşımına uğramayan evrensel şahsiyet inşa etme ve eğitim ilkeleri ortaya koymasıdır. Hazreti Lokman’ı ebedîleştiren ve her dönem insanlığın gündemine getiren özelliği oğluna müşfik bir tavırla yaptığı şu nasihatleridir:

Lokmân, “Sevgili oğlum” (dedi), “Yaptığın iş bir hardal tanesi ağırlığında bile olsa, bir kayanın içinde saklansa veya göklerde yahut yerin dibinde bulunsa yine de Allah onu açığa çıkarır. Kuşkusuz Allah her şeyi bütün gizlilikleriyle bilir, O her şeyden haberdardır.”

Lokmân oğluna öğüt verirken ona şöyle dedi: “Sevgili oğlum! Allah’a ortak koşma; çünkü O’na ortak koşmak kesinlikle çok büyük bir haksızlıktır.”

Biz insana anne babasıyla ilgili öğütler verdik. Annesi, güçten kuvvetten düşerek onu karnında taşımıştır; çocuğun sütten kesilmesi iki yıl içinde olur. Bunun için (ey insan), hem bana hem anne babana minnet duymalısın; sonunda dönüş yalnız banadır.

Eğer anne baban, hakkında bilgin olmayan bir şeyi bana ortak koşman için seni zorlarlarsa bu durumda onlara uyma ama yine de onlara dünyada iyi davran; yüzünü ve özünü bana çevirenlerin yolunu izle. Sonunda dönüşünüz yalnız banadır. O zaman yapıp ettiklerinizin sonucunu size bildireceğim.

“Yavrucuğum, namazını özenle kıl, iyi olanı emret, kötü olana karşı koy, başına gelene sabret. İşte bunlar, kararlılık gerektiren işlerdendir.”

“Gurura kapılarak insanlara burun kıvırma, ortalıkta çalım satarak yürüme; unutma ki Allah gurura kapılıp kendini beğenen hiç kimseyi sevmez.”

“Yürüyüşünde ölçülü ol, sesini yükseltme; çünkü seslerin en çirkini eşeğin ­anırmasıdır.”