Ένας θρύλος γεννήθηκε πριν από 60 χρόνια. Τότε, για πρώτη φορά, ακούστηκε μια μοναδική μουσική πάνω από τις κορυφογραμμές της Ροδόπης. Το ταυτόχρονο παίξιμο των 100 μουσικών οργάνων ενθουσίασε κυριολεκτικά το κοινό στο Πρώτο Εθνικό Λαογραφικό Φεστιβάλ του Ρόζεν και το νέο συγκρότημα «100 κάμπα γκάιντες» ανακηρύχθηκε σε «Θαύμα της Ροδόπης». Αυτό συνέβη το 1961. Οι εκατό γκάιντες από την πόλη Σμόλιαν, συγκεντρωμένες από τον Απόστολ Κισιόφ (1924-2007) στο μοναδικό σχήμα, αιχμαλωτίζουν τις καρδιές και τη φαντασία δεκάδων χιλιάδων φίλων της βουλγαρικής δημοτικής μουσικής όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο!

Όταν ηχήσουν και τα 100 όργανα ταυτόχρονα, οι άνθρωποι ανατριχιάζουν, κρατούν την αναπνοή τους και ο χρόνος σταματά. Αυτό ισχύει μέχρι σήμερα γιατί η γκάιντα είναι ένα συμβολικό όργανο στη βουλγαρική λαογραφία. Και η ποικιλία της, η κάμπα γκάιντα, είναι χαρακτηριστική της Ροδόπης και αντιπροσωπεύει την ηχητική εικόνα του βουνού, με τις ομαλές κορυφογραμμές και τα παλιά πέτρινα χωριά που είναι διάσπαρτα πάνω τους.

Η λέξη «κάμπα» προέρχεται από την τουρκική γλώσσα και σημαίνει «παχύ», «πυκνό». Σε αυτό το χαρακτηριστικό βρίσκεται η γοητεία της γκάιντας της Ροδόπης. Ο ήχος της είναι βαθύς, πλούσιος και ευγενής.

Εδώ και εξήντα χρόνια, οι 100 κάμπα γκάιντες του Σμόλιαν ηχούν με μια φωνή και οι ταλαντούχοι οργανοπαίχτες κερδίζουν τακτικά τα πρώτα βραβεία σε Διεθνή Φεστιβάλ και Διαγωνισμούς Δημοτικής Μουσικής. Δεν είναι τυχαίο ότι το μουσικό σύνολο είναι εγγεγραμμένο στο Εθνικό Σύστημα «Ζωντανοί ανθρώπινοι θησαυροί» ως μέρος της βουλγαρικής άυλης κληρονομιάς. Σήμερα, το συγκρότημα κάνει πρόβες στον Πολιτιστικό Σύλλογο «Δάση του Ορφέα - 1870» στην πόλη Σμόλιαν.

Το συγκρότημα έχει και το νεανικό του σχήμα. Την παιδική ορχήστρα γκάιντας από την πόλη Ντέβιν, που δημιουργήθηκε το 1956 από τον Απόστολ Κισόφ με στόχο να διαδώσει την παραδοσιακή κάμπα Γκάιντα.