Λένε ότι στις προεκλογικές εκστρατείες για τις δημοτικές εκλογές, οι πόρτες των σπιτιών θα πρέπει να είναι καλά κλειστές. Οι δρόμοι σφύζουν από ενεργέςκατασκευές και πριν το καταλάβετε, κάποιος θα μπορούσε να ασφαλτοστρώσει το διάδρομό σας ή τον κήπο σας. Αν αφήσουμε τα αστεία, η αρχιτεκτονική, οι κοινοτικές υποδομές και ο πολεοδομικός σχεδιασμός προκαθορίζουν τη ζωή στην πόλη και αυτό είναι ιδιαίτερα ορατό σε μεγάλες πόλεις όπως η Σόφια. Μιλάμε για τα πολεοδομικά προβλήματα της βουλγαρικής πρωτεύουσας με τον καθηγητή αρχιτέκτονα Τόντορ Μπούλεφ, ερευνητή και δημιουργό πολλών αστικών έργων.

Στον πολεοδομικό σχεδιασμό του 20ου αιώνα καθιερώθηκε η έννοια του γενικού πολεοδομικού σχεδίου, γιατί όταν τα έργα είναι «αποσπασματικά», δημιουργούν δυσαρμονία στην πόλη. Το γενικό σχέδιο ανάπτυξης είναι αυτό που καλύπτει την πόλη στο σύνολό της, εξηγεί ο αρχιτέκτονας Μπούλεφ.

«Το πρώτο γενικό αναπτυξιακό σχέδιο της Σόφιας ήταν αμέσως μετά την Απελευθέρωση (1878) και βρισκόταν στο πλαίσιο του δακτυλίου λεωφόρων, που είναι επίκαιρο και σήμερα. Αυτή ήταν η πόλη τότε. Σήμερα αποτελεί το εσωτερικό τμήμα του ιστορικού πυρήνα της Σόφιας. Τότε η πόλη άρχισε να μεγαλώνει, τα γύρω χωριά ενώθηκαν. Το «Σχέδιο Μούσμαν» (στο όνομα του Γερμανού αρχιτέκτονα Άντολφ Μούσμαν που το ανάπτυξε) έγινε ακριβώς σε μια εποχή που η Σόφια είχε ήδη επιτύχει μια σχετική σταθερότητα ως προς την ανάπτυξη και είχε πληθυσμό περίπου 300-350 000».

Ως προέκταση της πολιτικής, ο πολεοδομικός σχεδιασμός διατάσσει τις αστικές κατοικίες και επιβάλλει όρια στις φιλοδοξίες των ατόμων και των θεσμών. Μια πλήρης ελευθερία έκφρασης στην πόλη είναι αδύνατη και ο πολεοδομικός σχεδιασμός ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων ώστε, όπως λέει ο Αριστοτέλης, να μπορούν να συμβιώνουν στο όνομα ενός ευγενούς στόχου, εξηγεί ο αρχ. Μπούλεφ.

«Το καλό με το Σχέδιο Μούσμαν είναι ότι είναι πολύ σαφές, γι' αυτό και εξακολουθεί να αναφέρεται, αλλά μερικές από τις ιδέες του μπορούμε να πούμε ότι έχουν σχεδόν εξαφανιστεί σήμερα. Η πιο σημαντική από αυτές είναι ότι η πόλη θα πρέπει να διαμορφωθεί ως μια ομάδα συνοικιών, σχετικά ανεξάρτητων, που χωρίζονται από πρασινάδα, και το ίδιο το κέντρο θα πρέπει επίσης να χωρίζεται από τέτοια πρασινάδα. Κατά μία έννοια, αυτό είναι ένα ουτοπικό σχέδιο, καθώς σχεδόν αγνοεί τη βιομηχανική ανάπτυξη. Αλλά αυτή η βασική ιδέα είναι πολύ επίκαιρη. Το σχέδιο εισάγει πολλές ζώνες κατασκευής με πολύ σαφές ρυθμιζόμενο ύψος. Αυτό μας λείπει πολύ τώρα - ρύθμιση ύψους, που σχεδόν εγκαταλείφθηκε, και βλέπουμε ότι στη Σόφια, κτίρια διαφορετικού ύψους εμφανίζονται εντελώς τυχαία, που μετατρέπουν την πόλη σε κάποιου είδους περίεργο συγκρότημα».

Το «Σχέδιο Μούσμαν» προέβλεψε ότι ο πληθυσμός της Σόφιας θα αυξανόταν το πολύ σε 500000 άτομα, με τους δρόμους να έχουν σχεδιαστεί για περίπου 65000 αυτοκίνητα. Αλλά ήδη από το 1965, ο αριθμός των κατοίκων της Σόφιας είχε αυξηθεί σε πάνω από 800000. Το 1985, η πόλη είχε ήδη πάνω από 1,1 εκατομμύριο κατοίκους. Σήμερα, ο πληθυσμός είναι πάνω από 1,35 εκατ. Μόνο τα εγγεγραμμένα αυτοκίνητα είναι πάνω από 1 εκατομμύριο. Μαζί με λεωφορεία και άλλα οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων, ο αριθμός πλησιάζει τον αριθμό των κατοίκων. Η ραγδαία ανάπτυξη απαιτεί νέο πολεοδομικό σχεδιασμό, αλλά δυστυχώς αυτός συνεχώς αργεί.

Το 2006, η βουλή ενέκρινε με νόμο ένα νέο σχέδιο πολεοδομικής ανάπτυξης που προσπαθεί να περιορίσει την αυθαιρεσία των επενδυτών και των ιδιοκτητών γης στις κατασκευές.

«Η γενική αρχή της πόλης είναι ότι οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώματα στο χώρο, στον αέρα, στον ήλιο, στην ελεύθερη πρόσβαση στο πράσινο κ.λπ. Αυτή τη στιγμή, ανεξαρτήτως νόμου και του ισχύοντος γενικού σχεδίου πολεοδομικής ανάπτυξης, στη Σόφια συμβαίνουν πολλά που αρχικά δεν έπρεπε. Ένα από αυτά τα πράγματα είναι η επιθυμία να χτιστούν αρκετά ψηλά κτίρια σε μέρη που συχνά δεν είναι κατάλληλα για αυτά. Καθυστερήσαμε να βάλουμε πολύ σαφείς κανονισμούς και κριτήρια βάσει των οποίων θα εκτιμούσαμε τον ακριβή αντίκτυπο ενός πολυώροφου κτιρίου στη γύρω περιοχή - δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στη Σόφια μέχρι στιγμής».

Η εφαρμογή ενός νόμου, όσο καλός κι αν είναι, εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο η κοινωνία καταφέρνει να τον αποδεχτεί. Δεν υπάρχει λόγος να λέμε ψέματα στον εαυτό μας, η κατασκευή πόλεων υπόκειται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική λογική. Και τα πολεοδομικά σχέδια προσπαθούν να συνδυάσουν αυτή τη λογική με την κοινωνική λογική και την κοινωνική δικαιοσύνη, επισημαίνει ο αρχ. Μπούλεφ για το Ράδιο Βουλγαρία.