Ka një segment nga sektori i turizmit të cilin segment Bullgaria e injoron. Ky është i ashtuquajturi “turizëm dark” ose i errët i cili është një industri fitimprurëse në botë. Në vit dhjetëra mijë turistë nisen pas gjurmëve të së kaluarës së afërm që të zhyten në atmosferën e kobshme të qyteteve të shpopulluara, autostradave të braktisura, qendrave të përqendrimit dhe burgjeve, që janë kthyer në muze. Destinacione hite për udhëtime të tilla janë vendet e ish-bllokut socialist, të cilat me fantazi dhe humor të mirë sjellin itinerare për turistët me nostalgji për të kaluarën e afërm. Por jo dhe Bullgaria.
Nuk ka nevojë që të shkosh deri në Çernobill të Ukrainës që ta gjesh veten tënde në një vend të errët. Të mjafton të shkosh në Bullgarinë Veriperëndimore. Aty të presin vendbanime të veshura me trishtim dhe melankoli, të cilat dalëngadalë zhduken nën mbeturinat e uzinave të braktisura, ndërtimeve të harruara bujqësore dhe simbolet e komunizmit. Pikërisht këto pamje bien në vëmendjen e të interesuarve për “turizmin dark”. Mirëpo, “bullgarët kanë turp me të kaluarën komuniste dhe bëjnë çdo gjë që është e mundshme për ta harruar atë”, shpjegon 32-vjeçarja Cvetelina Cankova, pronare e operatorit të vetëm turistik në Bullgari të “turizmit dark”, duke shtuar:
“Si duket nuk e kemi rimenduar të kaluarën komuniste, ende nuk e konsiderojmë atë pjesë të historisë bullgare dhe e lidhim me të sotmen. Kur turistët bëjnë vizitë në Muzeun Kombëtar të Historisë çuditen pse historia bullgare është shënuar deri në vitet 1943-1944 dhe menjëherë pas këtyre vazhdon me marrëveshjen e anëtarësisë së Bullgarisë në BE. Në ekspozita mungon një periudhë e tërë 45-vjeçare, pra koha e sistemit totalitar. Dhe ne e shpjegojmë atë se duhet kaluar së paku 80-100 vjet derisa të rimendohet periudha totalitare. ”
Dashamirësit e “turizmit dark” janë kryesisht suedezë, belgjianë, francezë dhe amerikanë. Në Bullgari ata kënaqen sepse ka mjaft “vende të errëta” për të vizituar. Znj. Cankova tregon se turistët e huaj kënaqen me zonën industriale të qytetit Pernik, e cila zonë është lënë në harresë. Bullgaria Veriperëndimore konsiderohet të jetë regjioni më i varfër i BE-së. Në kohën e socializmit ky ka qenë rajoni më i zhvilluar industrial por në vitet e tranzicionit u shkatërrua tërësisht. A janë këto “pikë turistike” simbol i shtetit 45 vjeçar totalitar ose më tepër janë shenjë e 25 vjetëve të tranzicionit të ngadaltë demokratik, është çështje e interpretimit individual. Në itineraret e socializmit janë Monumenti i Ushtrisë Sovjetike në qendër të Sofjes, liqenet artificiale të ndërtuara në mes të shekullit të XX-të të cilat liqene “kanë poshtuar” vendbanime të tëra së bashku me kishat e tyre. Turistët mund të shohin pallate karakteristike për kohën e socializmit nga vitet e 50-ta, mund të blejnë pelte në formë dhe me shijen e limonit sipër me sheqer, pra ëmbëlsirën karakteristike të socializmit dhe po ashtu të shohin se çfarë do të thotë një dyqan bosh. Por kur turistët duan të vizitojnë ndonjë muze komunist, ata mbeten të pakënaqur sepse në Bullgari të tilla nuk ekzistojnë.
“Na bëjnë pyetje si është e mundur në ish-vendet e tjera socialiste të ketë muze të cilët kanë ekspozita lidhur me sistemin totalitar, ndërsa në Bullgari – jo, vë në dukje znj. Cankova. – Shpeshherë më bëjnë pyetjen A ka mundësi të vizitojmë ish-qendrën e përqendrimit në ishullin e Danubit “Belene? Unë personalisht kam folur me përfaqësuesit e bashkisë atje. Ka ide për shndërrimin e tij në një pikë turistike ose së paku të ekspozohen fotografi nga arkivat, sepse nuk janë ruajtur ndërtesat e qendrës së përqendrimit. Jashtë shtetit njerëzit janë mësuar të mos fshehin informacione të tilla. Në vendet e tjera pas-komunizmit mendohet gjerësisht se historia duhet të mbahet mend që të mos përsëritet. Këto vende përpiqen të ruajnë vendet të cilat e kujtojnë të kaluarën e afërm.”
Njerëzit të cilët kanë jetuar përtej Perdes së Hekurit vazhdojnë të mendojnë për ne si “ish-vend socialist”. Ata duan të mësojnë se si bullgarët janë mbijetuar 45 vjet nën pushtetin e një partie, ku prona private ka qenë e ndaluar, ka pasur represione politike, censurë, Sigurim të Shtetit etj. Mirëpo, del se jo vetëm komunizmi është tërheqës, por edhe vitet e tranzicionit, të cilat kanë prekur rajone të tëra në Bullgari. Fshatra të braktisura me popullsi 1-2 veta, të moshuar në sfondin e natyrës jashtëzakonisht të bukur, qytete të shpopulluara, shtëpi të prishura, fabrika në zhdukje e kështu me radhë. Këto objekte mund të kthehen në pika turistike për dashamirësit e “turizmit dark” dhe t’i sjellin shtetit përfitime. Mjafton vetëm të distancohemi nga vitet e socializmit dhe t’i shohim ato me humor të mirë. Përkundrazi, Bullgaria prej kohe ekziston në sajtet më të njohura të “turizmit dark”.
Përgatiti në shqip: Anna Kapitanova
Fotografi: Veneta Nikollova
