Në një nga rajonet e pasura me monumente dhe dëshmi historike – rajonin e fshatit Starosell, që ndodhet në bashkinë Hisarja (Bullgari Qendrore), edhe gjatë këtij sezoni arkeologjik ka shumë zbulime interesante. Ato ndodhen në rajonin e tempullit të shquar nëntokësor Çetinjova Mogila dhe të kodrës artificiale “Horizont”, të zbuluar dikur nga arkeologu i madh bullgar Georgi Kitov. Sivjet ekipi i docentit Ivan Hristov, zëvendës drejtor të Muzeut Historik Kombëtar lokalizoi vendin e një shenjtëroreje të dikurshme trake. Dhe diçka më shumë – zbuloi një bazilikë të madhe.

“Viteve të fundit është studiuar një kishë e vogël me një anijatë në majën Kozi Gramadi nga periudha e Antikitetit të Vonë – tregon doc. Hristov. – Akoma dy bazilika janë lokalizuar në afërsitë e fshatit Starosell. Dimë për ekzistencën e dy kishave të tjera në fshatrat e afërta Mëtenica dhe Krasovo. Domethënë prania e monumenteve të krishterimit të hershëm në këtë pjesë të shpatit jugor të malit Sredna Gora nuk është diçka e jashtëzakonshme. E çuditshmja në këtë rast ishte shfaqja e kësaj bazilike në afërsi të një kodër-varrimi trak me monument varrimi nga epoka e trakëve. Dhe orientimi i ndërtesës gjithashtu është pak i çuditshëm – nuk është lindje–perëndim, si zakonisht, por është verilindje–jugperëndim.”

Arkeologët filluan studimin e vendbanimit antik me sipërfaqe më se 15 mijë dynymë, i cili ndodhet në afërsi të drejtpërdrejtë të vendit, ku punon ekspedita e tyre. Është logjike që një vendbanim i tillë nga epoka e Antikitetit të Vonë të ketë histori mbrapa në periudhat e mëparshme. Kjo do të thotë se arkeologët presin të gjejnë një apo disa monumente kulti dhe kisha të mëhershme.

Çfarë është gjendja e tempullit të gjetur?

“Në fakt kemi një bazilikë me tri anijatë me gjatësi 25 metra e 80 cm dhe gjerësi 13 metra. Sipërfaqja e përbashkët e saj plus një ambient suplementar është 350 metra katrore – shpjegon docenti Hristov. – Muret e ruajtura në disa vende arrijnë 80 centimetra. Gjurmët e kohës mbi të janë të shumta. Duke llogaritur dhe veprimet e thesarkërkuesve gjatë viteve të fundit shkatërrimet në të vërtetë janë serioze. Pavarësisht nga kjo themelet janë ruajtur kudo, në pjesën e altarit i kemi gurët kryesorë, ka elemente bashkuese për shtyllat e kishës. Narteksi gjithashtu është ruajtur mirë. Gjendja e mbeturinave lejon konservimin e tyre dhe bile mund të bëjmë restaurim në disa vende. Kështu do të mund ta hapim objektin për vizituesit e shumtë të Starosellit.”

Është parashikuar ardhja e një komisioni nga Inspektorati i Ministrisë së Kulturës dhe kolegët e docentit Hristov do të njihen me rezultatet e studimeve. Ata do të propozojnë masa për ruajtjen e mëtejshme të tempullit antik. Kuptohet se më parë duhet të konservohet, mendon arkeologu. Në fakt ekspedita është financuar nga një kantinë vendase. Dëshira e sponsorëve është që të ndihmojnë ndërtimin e një çatie mbrojtëse dhe ta rrethojnë me gardh monumentin, për ta ruajtur atë për brezat e ardhshëm.

“Filozofia e veprimeve tona është se kudo në shtet, ku studiohen objekte historike, ato duhet të konservohen menjëherë, të merren masa për mbrojtjen e tyre dhe rezultatet të botohen. Kështu njerëzit do të dinë hollësi për historinë e monumenteve interesante historike” – shtoi arkeologu.

Përgatiti në shqip: Jordanka Ivanova