Ditët nga 6 deri më 8 nëntor 1920 shoqëruan me frikë dhe trishtim jetën e bullgarëve në Krahinat Perëndimore (rajonet kufitare juglindore të Serbisë me popullsi bullgare). Okupacioni i rajoneve të qyteteve Bosillegrad, Caribrod dhe Strumica nga trupat serbe pak më shumë se një shekulli më parë, është ende gjallë në kujtesën e tyre. Pasojat e shkëputjes së 1545 kilometrave katrorë nga territoret e Bullgarisë pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore janë të dukshme edhe më sot. Këto territore të veçuara nga Bullgaria përfshinin 25 fshatra dhe një pjesë e tokave të qyteteve bullgare Trën dhe Kulla. Kryetari i Qendrës Kulturore dhe Informative në Bosilegrad Ivan Nikollov e përkufizon jetën e bullgarëve në Krahinat Perëndimore si një betejë 100 vjeçare.

• Për bullgarët në Serbi

“Qëndrojmë dhe po përballemi me pasojat e pushtimit dhe po shohim një betejë 100-vjeçare që synon shpopullimin dhe dëbimin e bullgarëve nga kjo zonë. Nga 100 000 veta popullsi që dëshmuan pushtimin, në vitin 2011 rezultuam të ishim 18 500 njerëz. Këto ditë po përfundon regjistrimi i popullsisë në Serbi dhe unë pres që totali ynë të bjerë edhe më tej. Ju e dini se komunat bullgare në Serbi janë ndër më të prapambeturat ekonomikisht në të gjithë vendin. Kjo provokoi një migrim të fortë në pjesë të tjera të Serbisë, Bullgarisë dhe Evropës Perëndimore. Mund të themi se përgjithësisht po e humbim betejën në këtë luftë njëshekullore.”

• Pushteti i ri nuk duhet të jetë borxhli, por aleat i bullgarëve nga Krahinat Perëndimore

Pavarësisht se çfarë do të tregojnë rezultatet e regjistrimit, Nikollov është kategorik se nuk sheh horizonte të ndritshme për të ardhmen e rajonit:

“Ne jemi aq pak sa nuk ka më rëndësi se si deklarohen njerëzit - qofshin bullgarë, serbë apo të papërcaktuar. E vërteta është se shumë pak njerëz mbetën fizikisht në Bosilegrad dhe Caribrod, dhe frika për t’u deklaruar si bullgarë është prej kohësh gjenetike. Njerëzit ose zgjedhin të mos deklarohen, ose kërkojnë një formë tjetër deklarimi për të shmangur telashet.”

• Si jetojnë bashkatdhetarët tanë në pragun e mëmëdheut?

“Fakti që biznesi bullgar nuk arriti të depërtojë dhe të ofrojë vende pune dhe mjete jetese për popullatën në Krahinat Perëndimore, gjithashtu paracakton të ardhmen e rajonit” – shpjegoi Nikollov dhe shtoi:

“Jemi dëshmitarë të një popullsie në plakje, që nuk është më në moshë riprodhuese, fëmijët po pakësohen. Pavarësisht nga takimet e nivelit të lartë që gjithmonë nisin dhe përfundojnë me deklarata optimiste se marrëdhëniet mes dy vendeve nuk kanë qenë kurrë më të mira, ne shohim një rajon gjithnjë e më të shkretë.”

Problemet me ndotjen e mjedisit, e cila sipas Nikollovit është në gjendje të pashpresë, kontribuojnë më tej në tendencat negative demografike në perëndim të kufirit bullgar:

“Një minierë pushoi së punuari për shkak se Ministria e Energjetikës nuk dha leje. Pasojat e ujërave helmuese të derdhura në lumë janë të përhershme. Duhen dekada për të pastruar këto helme. Megjithatë, miniera tjetër vazhdon të punojë.”

8 Nëntori është Dita e Krahinave Perëndimore, e cila na kujton plagën e thellë që hapën dispozitat e Traktatit të Nejit, duke i prerë nga Bullgaria bashkatdhetarët tanë nga rajonet Caribrod, Bosilegrad, Kulla, Trëni dhe Strumica.

• 95 vjet nga Traktati i Nejit: Nuk jemi të ndarë

Disa ditë para kësaj date përkujtimore, më 6 nëntor, në Qendrën Kulturore dhe Informative në Bosilegrad u prezantua botimi “Fati i bullgarëve në Krahinat Perëndimore 100 vjet pas Nejit”.

“Bëhet fjalë për dy manuale, të përpiluara nga një grup autorësh, ku përfshihen fjalimet dhe raportet e tyre nga konferenca jonë vjetore shkencore, ku diskutojmë aspekte të ndryshme të jetës së popullatës bullgare në Krahinat Perëndimore”, shpjegoi Ivan Nikollov, kryetar i Qendrës Kulturore dhe Informative Bosilegrad.

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova

Foto: BGNES, arkiv, glaspress.rs