Vizitorët mund të njihen me historinë e nëndetëses, e cila në fakt është prodhuar në Bashkimin Sovjetik në vitin 1959. Në vitin 1985, ajo iu dha flotës detare ushtarake të Bullgarisë nga Bashkimi Sovjetik me emrin “Leninski Komsomoll”, por në fillim të viteve ’90 të shekullit XX u riemërua “Sllava”. Pas anëtarësimit të Bullgarisë në NATO, nëndetësja mori pjesë në stërvitje të përbashkëta me aleatët tanë, por më vonë u braktis dhe ra në harresë. “Kishim një qëllim të qartë – nëndetësja e fundit bullgare të mos kishte fatin e të tjerave, që u dërguan për skrap”, thotë Danço Kallçev, drejtues i muzeut “Sllava” dhe pronar i fabrikës së xhamit ngjitur me të. Në vitin 2018, familja e tij, së bashku me fondacionin “Xhami i Bellosllavit”, u përfshinë në iniciativën për restaurimin e nëndetëses. Dy vjet më vonë, nëndetësja hapi solemnisht dyert si muze dhe priti vizitorët e saj të parë.

“Njerëzit mund të shohin një strukturë të madhe ushtarake, e cila është 76 metra e gjatë, 6.5 metra e gjerë dhe 12 metra e lartë,” – shpjegon Danço Kallçev. “Mund të kuptojnë përkushtimin e burrave bullgarë – të qëndrosh 20 ditë e net nën ujë për të mbrojtur atdheun! Vizitorët mund të njihen me seksionin e torpedove (një lloj arme ushtarake, e përdorur për të shkatërruar anije dhe nëndetëse armike) , të gatshme për t'u lëshuar, shikojnë shtretërit e ekuipazhit, ku marinarët flinin me turne prej 8 orësh. Janë ekspozuar edhe sistemet analoge me të gjitha valvulat dhe vidat. Çdo anëtar i ekuipazhit duhej t’i njihte shumë mirë, sepse edhe gabimi më i vogël mund t’u kushtonte jetën të gjithëve. Turistët mund të shikojnë dhe 34 bombolat me ajër të kompresuar. Interes të veçantë zgjon kuzhina, ku përgatiteshin deri në 180 vakte në ditë, si dhe dy tualetet – të ngushta, por jetike për ekuipazhin prej 60 personash.”

Ndërsa përpiqemi të kalojmë përmes korridoreve klaustrofobike, kuptojmë çfarë do të thotë të jetosh me disiplinë të hekurt, të ndash ajrin me edhe 60 persona të tjerë dhe të mos kesh të drejtë për asnjë gabim. “Kjo nuk është film – këtu gjithçka është e vërtetë”, thekson Kallçev.

Sipas disa burimeve, nëndetësja ka marrë pjesë nën flamurin sovjetik gjatë krizës së Karaibeve në vitin 1962. Por pasi iu dorëzua Forcave Detare Bullgare në vitin 1985, “Sllava” operoi tërësisht në Detin e Zi.

“Nuk ka nëndetëse bullgare që të ketë dalë jashtë Detit të Zi. Funksioni i nëndetëseve bullgare ka qenë të mbrojnë brigjet e atdheut. Ato janë në vijën e parë të frontit – të parat që përballen me anijet kundërshtare. Kjo është një pajisje për shkatërrimin e armikut. Dhe duhet ditur se midis viteve 1916 dhe 1918, Bullgaria ishte një nga dhjetë shtetet në botë që kishte flotë nëndetësesh. Fatkeqësisht, sot nuk kemi asnjë nëndetëse aktive”, përfundon Danço Kallçev.

Foto: Veneta Nikollova