Bullgarët dhe gagauzët në Moldavi janë të rezervuar ndaj perspektivës evropiane të vendit

Zgjedhjet parlamentare në Republikën e Moldavisë të mbajtura më 28 shtator 2025 shënuan një fitore vendimtare për partinë në pushtet – Partia e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS). Rezultati u interpretua nga shumëkush si një konfirmim i kursit pro-evropian të vendit, në sfondin e luftës hibride me Rusinë.

Për të kuptuar ndarjet e brendshme në shoqërinë moldave që shoqëruan këtë fitore, iu drejtuam dy analistëve të njohur. Mihaill Sirkeli, themelues i medias Nokta, gagauz me shtetësi bullgare dhe komentator i njohur i jetës politike, thekson nevojën gjeopolitike për suksesin zgjedhor të PAS-it. Nga ana tjetër, bullgari besarab Aleksandër Llambov, doktorand në shkencat politike në Universitetin për Ekonomi Kombëtare dhe Botërore dhe studiues i qëndrimeve në Moldavinë e Jugut, përqendrohet në reagimin e komuniteteve bullgare dhe gagaueze, të cilat tradicionalisht votojnë kundër drejtimit pro-evropian.

Euro-skepticizmi i bullgarëve dhe gagausëve

Pavarësisht suksesit kombëtar të PAS-it, Moldavia e Jugut– ku jetojnë komunitete të përqendruara të bullgarëve dhe gagausëve – vazhdon të mbetet një bastion elektoral i forcave pro-ruse.

Aleksandër Llambov, duke folur për reagimin e komunitetit bullgar në Moldavi, thekson se rezultatet nuk janë të papritura (rreth 80% e votuesve në Taraklia dhe në Gagauzi kanë mbështetur bllokun opozitar Patriotik), pasi në rajonin e Taraklisë, PAS nuk ka arritur asnjëherë të marrë më shumë se 10% të votave.

Të dy analistët ofrojnë shpjegime të ngjashme, por që plotësojnë njëri-tjetrin, për këtë ndarje të thellë midis Qendrës (Kishinau) dhe Jugut.

Mihaill Sirkeli thekson identitetin e këtyre komuniteteve gjatë kohës së Bashkimit Sovjetik, duke theksuar se ato nuk e shohin as Moldavinë, as Bullgarinë dhe as Turqinë si atdheun e tyre, por më tepër Bashkimin Sovjetik. Ai përmbledh se Rusia kontrollon gagauzët dhe bullgarët përmes dy mekanizmave kryesorë:

“Rusia kontrollon si gagauzët, ashtu edhe bullgarët, përmes dy gjërave: frikës dhe urrejtjes… Frika lidhet me idenë se do të vijnë rumunët – një mit propagandistik. Ata urrejnë pushtetin pro-evropian, urrejnë Maia Sandu, sepse nuk është e martuar, nuk ka fëmijë, ‘është pro Evropës’, ‘është rumune’ e kështu me radhë” – shpjegon Sirkeli. Përveç kësaj, ai shton edhe një dështim institucional: paaftësia e shtetit moldav gjatë 35 viteve të fundit për të integruar komunitetet përmes mësimit të gjuhës rumune në një nivel të mirë.

Aleksandër Llambov thellon analizën duke paraqitur të dhëna nga studimet e tij me grupe fokusi në Taraklia, të cilat zbulojnë thelbin e euroskepticizmit. Sipas tij, PAS perceptohet si një forcë mjaft e djathtë nga pikëpamja politike, me një prirje të lehtë nacionaliste, gjë që i largon automatikisht pakicat etnike.

Sipas fjalëve të tij, pritshmëritë e bullgarëve nuk përputhen me kursin pa kushte pro-evropian të shumicës rumunishtfolëse në Republikën e Moldavisë. Ata e shohin integrimin evropian si një “e mirë e kushtëzuar”, domethënë e pranueshme vetëm nëse sjell përmirësim të menjëhershëm në jetën ekonomike. Përndryshe, mbështetja për këtë proces bie.

“Bullgarët besarabë e shohin integrimin evropian si një përballje midis BE-së dhe BRSS-së. Shumë prej tyre e shohin fundin e periudhës sovjetike (vitet '80) si fundin e një epoke lulëzimi për rajonin... Kjo periudhë, disi mitike, vihet përballë me realitetin e sotëm” – shpjegon Aleksandër Llambov.

Ai shton gjithashtu se euroskepticizmi ka edhe rrënjë të forta konservatore, të lidhura me tolerimin e lëvizjeve LGBT në BE, çka perceptohet si një kërcënim ndaj vlerave tradicionale.

Në këtë mënyrë, duket se në këtë fazë, për rajonet jugore, mungesa e mbështetjes për PAS nuk është thjesht çështje rusofilie, por më tepër një mospërputhje mes profilit politik të qeverisjes dhe pritshmërive socio-ekonomike e kulturore të pakicave.

Roli i Bullgarisë

Të dy ekspertët shqyrtojnë rolin e mundshëm të Bullgarisë në kapërcimin e euroskepticizmit në Moldavinë e Jugut, veçanërisht pas hapjes së filialit të Universitetit të Ruses "Angell Kënçev" në Taraklia.

Sirkeli është skeptik lidhur me ndikimin e shpejtë mbi identitetin:

“Nuk e di nëse ky universitet do të mund të ndryshojë ndonjë gjë në nivel identiteti. T’u thotë bullgarëve se janë bullgarë, jo rusë... Duhet bërë diçka për çështjen e identitetit. Mendoj se Bullgaria duhet të zgjerojë programet e shkëmbimeve dhe të jetë ajo ura lidhëse.”

Llambov konfirmon se Republika e Moldavisë mbështetet te Bullgaria për ta ndihmuar në ‘kapërcimin e euroskepticizmit’, pasi Bullgaria gëzon autoritet të madh mes bullgarëve besarabë. Megjithatë, ai thekson se ky autoritet nuk përkthehet në mbështetje politike:

“Bullgaria është e dashur për ta, sepse ajo realizon projekte, mbështet të rinjtë përmes Vendimit Nr. 103 të Këshillit të Ministrave, përmes së cilit studentët besarabë studiojnë në universitetet bullgare... por gjithsesi është e vështirë të ndikojë politikisht, të ndryshojë qëndrimin politik të njerëzve.”

Kontradikta kyçe që pengon ndryshimin është llogaria politike për PAS-in: plotësimi i kërkesave të bullgarëve dhe gagauzëve “mund të çojë në humbje elektorale për PAS në Kishinau” (sipas Llambovit). Kjo krijon një situatë ku Qendra (Kishinau) dhe Jugu (Taraklia/Gagauzia) mbeten në një gjendje të "kontradiktës së pakapërcyeshme".

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Kostandina Bello

Foto: AP/BTA, EPA/BGNES, BTА, Vladimir Mitev, aa.com.tr

Ndaje

Jehona e zgjedhjeve parlamentare në Moldavi:

Bullgarët dhe gagauzët në Moldavi janë të rezervuar ndaj perspektivës evropiane të vendit

Analistë moldavë komentojnë veçantitë e preferencave politike të pakicave dhe rolin e Bullgarisë

Më shumë nga rubrika

Ngjarjet me adresë ballkanike

Bullgaria shprehu mbështetje për integrimin evropian të Kosovës

Bullgaria iu bashkua deklaratës së përbashkët të OKB-së të 35 vendeve mbi Ukrainën