Bulgaristan, komünizm geçmişinden en yavaş ve en zor silkinen Doğu Avrupa ülkesidir. Bunu hem dış, hem iç gözlemciler iddia ediyor. Özgürlük ve plüralizm eksikliği, sahte ahlak ve farklı düşünenlere tavizsiz baskı için kanıtlara ve canlı anılara rağmen bugün de o dönemde daha iyi, daha ucuz, daha güvenli ve daha rahat olduğunu iddia eden insanlar vardır. Bu “güvenliği” pahasının ne olduğu ise, bu insanların cevapsız bırakmayı yeğlediği bir sorudur.

Tam bu soruların cevaplarını insan daha okuldayken aramaya başlamalıdır. Eğer bir insan, anne babalarının ve onların ebeveynlerinin nasıl bir dünyada ve neden böyle bir dünyada yaşamış olduğunu anlamak isterse geçmişi tanımalıdır. Aksi halde insanlar geçmişin tekrarlanmasına, yeniden yaşanmasına mahkümdür.

Bu Pazartesi günü Sofya’da “Bilgi ve Değerler – Bulgar Okulunda Totaliter Rejimleri Konusunda Dersler Ol(ma)ması” başlıklı konferansın çağrısıydı.

Gazeteci Hristo Hristov, konferansın yapılması için nedenleri açıklayarak şunları söyledi: “Gerçek ve Bellek” vakfında çalışan herkes, bu sorun, yani totaliter komünist geçmişi yeniden düşünme üzerinde çoktan çalışıyoruz. Şimdi sivil toplum örgütü ile Bulgar tarihinin tahrif edilmesine katılmama arzusuyla çalışıyoruz. Son yıllarda kurumlar seviyesindeki susma ile bu yapılıyor. Biz, buna katılmak, bu konuda suç ortağı olmak istemiyoruz. Biz genç insanların iyi bilgilendirilmiş olmasını, Bulgar eğitimindeki reformun bir parçasının gerçekleşmesini istiyoruz.”

Mayıs ayında Eğitim Bakanı Meglena Kuneva ile bir görüşmede “Gerçek ve Bellek” vakfı temsilcileri, komünizm sırasında olup bitenlerin başlıca gerçekleri ve süreçlerinin toplandığı bir liste temsil etmiştir. “Gerçek ve Bellek” vakfı temsilcileri, bu gerçeklerin, yeni tarih ders kitaplarına girmesi gerektiğini düşünüyor. Aralarında devletin üç iflası, medya üzerindeki tam kontrol, ifade özgürlüğü eksikliği, özel mülkiyet hakkının kaldırılması ve saire yer alıyor. Komünizm rejiminin okulda öğrenilmesinin öğrenciler için önemli ve gerekli olduğu görüşü paylaşıldı. Konferansta ama Eğitim Bakanlığı hazır bulunmuyordu. Bu yüzden tarihin bu döneminin okul ders programlarına dahil edilmesi konusunun bağlı olduğu kişilerin konumu eksik idi. Konferanstan sonra ama Bakan Kuneva, Bulgaristan’daki totaliter rejimi hakkındaki derslerde yazılacakların ders kitapları yazacak yazarlara bağlı olduğunu açıkladı.

Okulda komünizmin öğrenilmesine karşı çıkanlar, Bulgaristan’ın bu 45 yıl içinde ne olduğu konusunda ortak bir tutumun olmadığını ileri sürüyor. Onlara göre bazıları için rejim terör, aşağılama ve baskı zamanıydı, diğerleri için de sakin ve öngörülür idi. 2014 yılında rejimin düşmesinin 25’inci yıldönümü vesilesiyle yapılan bir araştırmaya göre Bulgaristanlıların yüzde 55’i, Bulgaristan’ın komünizm yönetimini simgeleyen Todor Jivkov’a daha çok olumlu yaklaşıyor.

Bir tartışma sırasında Avrupa milletvekili Andrey Kovaçev, bir açıklamasında bunu hatırlatarak şunları açıkladı: “Tarih ne sol, ne sağ olmalı. Tarih, nesnel olmalı, tarihi gerçeklere dayanmalı. “Komünizmden ne iyi alabiliriz? Her şey kötü değildi” dediler bana. Tabii bir rejimde her insan için mutlu anlar da olmuştur, ama bu mutlu anlar Bulgaristan Komünist Partisi’ne minnettarlık ile alakalı değildi, onlar her bir insanın kişisel hayatıyla ilgiliydi. Almanya’daki Adolf Hitler’in rejimi sırasında da mutlaka mutlu yaşayan insanlar da olmuştur. Ama bu, bu rejimin beraberinde getirdiği dehşeti silebildiği anlamına gelmiyor. Bulgaristan’ın geri kalan dünyadan kopması, ekonominin çöküşü, Makedonya’ya ve oradaki yurttaşlarımıza karşı ihanet…”

Tartışmaya katılanlar eğer genç insanlar yakın geçmiş hakkında gerekli bilgileri almazsa aktif ve eğitimli yeni bir kuşağın eğitilemediği görüşü etrafında birleşti. Bu ise, komünizm hatalarının bazılarının yeniden tekrarlanması riskini taşımaktadır.

Çeviri: Rayna İvanova