1896 yılının soğuk bir Aralık akşamında Sofya seyircileri “Makedonya” otelinin salonunda ilk sinema gösterisini izledi. İlk sinema aslında günümüzde bildiğimiz sinema değil, hareket eden fotoğraflar olarak bilinen ilk sinema şekli diyebiliriz buna.

Gösteriyi sunan da kendisini fizik profesörü olarak tanıtan Prof. Melinson.

Bu gizemli yabancı Sofya’ya daha aynı yılın Ekim ayında geldiği ve spiritüel ve hipnotik seanslar dizisi de o zamanlar toplum arasında en çok konuşulan şeylerden biri oluyor.

Ancak 1896 yılının 8 Aralık tarihinde, gizemli profesör ilk defa “harekt eden fotoğraflar”ı göstererek adeta bir muze etkisi yaratıyor izleyiciler karşısında. Seyirciler hayretler içinde kalıyor.

Sanat bilimci Dr. Petır Kırcilov şunları anlattı:

“Bunun ardından Prof. Melinson 10-11 Aralık tarihlerinde bir sinematografi gösterisi daha yapıyor, bu sefer Çar sarayının karşısındaki “Bulgaria” otelinde. Bu o zamanlar basında çok büyük yankı uyandırıyor. Bu haberleri buldum. Bundan önce bizler ilk sinema gösterisinin 1897 yılında Ruse’de yapıldığına emindik. Ancak bundan birkaç ay önce Sofya’da ilk sinema gösterisinin gerçekleştiği ortaya çıktı.”

Dr. Petır Kırcilov, Dr. İrina Kitova ve Zornitsa Krısteva ile beraber, “Sofya’da sessiz sinemanın kronikleri (1896-1933” başıklı kitabı çıkardılar.

Bulgaristan’da sinema tarihinin ilk yıllarını anlatan bu kitapta enteresan hikayeler, 700’ün üzerine fotoğraf, mektup, resim yer alıyor.

Dr. Petır Kırcilov sözlerine şöyle devam etti:

 “1896 yılının Aralık ayında Bulgaristan’da Varna limanında çekilen bir filmin gösterimi gerçekleşti. Bulgaristan’da ilk çekilen film olmasıyla birlikte, bu film aynı zamanda Balkan yarımadasında çekilen ilk filmdir. Çünkü bu film , Aralık başında Sofya’da gösterildiyse, büyük olasılıklar 1896 yılının yaz mevsimi ve erken sonbaharında çekilmiş olmalı.”

20. yüzyılın başlarında Bulgaristan’a ilk seyyar sinemalar giriş yapıyor. Bunlar çağdaş sirkler gibi birşeydi ozaman. Büyük çadırlar kuruluyor, burada gösteriler gerçekleştiriliyordu. Ayrıca sinema da şimdiki televizyon gibiydi, yan, programın odağında belgesel gösteriler yer alıyordu, örneğin 1904-1905 döneminde Rus-Japon savaşı gibi dünya çapında önem taşıyan olaylar konu ediliyordu.

“Ülkemizde ilk “sabit sinema” sahipleri filmleri kendileri çekmeye karar veriyor, artık sadece gelip kısa gösteriler yapan yabancılara güvenmeyi bırakıyorlar” diye anlattı Dr. Petır Kırcilov. Böylece Bulgaristan’da 1908-1909 yıllarında ilk yerli filmler çekildi. 1914’te ise Bulgaristan sineması için dönüm noktası yaşanıyor:

“Birinci Dünya savaşının arifesinde Sofya Modern Tiyatro temsilcileri bir araya geliyor ve ilk Bulgar filmi ola “Bılgaran e galant” filminin çekilmesi kararı alınıyor. Komedi filminin başrolünde ozamanlar geç oyuncu olan Vasil Gendov yer alıyor. Gendov sonraları daha 10 filmin yapımcılığını üstleniyor. Bu şekilde Bulgaristan sinematografisinin de temelleri atılmış oluyor. Gendov ve eşi Jana Gendova ise Bulgar sessiz sinemasının yıldızları olarak parlıyor” diye paylaştı Dr. Petır Kırcilov.

• Jana Gendova – İlk Bulgar film yıldızı ve yönetmenin ilham perisi

Fotoğraflar: Petır Kırcilov özel arşiv