Για το γραφικό χωριό Μπάλγκαρι (Βούλγαροι) στο βουνό Στράντζα η 3η Ιουνίου είναι ιερή ημερομηνία. Κάθε χρόνο εδώ έρχονται χιλιάδες άνθρωποι για να βιώσουν το θαύμα μιας από τις αρχαιότερες και ανεξήγητες τελετουργίες στην Βουλγαρία – τον χορό των πυροβατών.

Τα αναστενάρια είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά έθιμα στην πατρίδα μας και συμπεριλαμβάνονται στην Λίστα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Σήμερα η πυροβασία τελείται μόνο σε 5 χωριά της Στράντζα – στο Κωστί, στο Κόντολοβο, στο Γκραματίκοβο, στο Σλιβάροβο και το Μπάλγκαρι. Το έθιμο καταγράφεται για πρώτη φορά από τον Πέτκο Ράτσοφ Σλαβέικοφ το 1862.

Στις 3 Ιουνίου γιορτάζεται με το παλιό ημερολόγιο η θρησκευτική γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αλλά τα αναστενάρια είναι αρχαία πρακτική που περιπλέκεται με την χριστιανική παράδοση. Από κάποια ιστορική στιγμή και μετά η έκσταση παύει να θεωρείται διονυσιακή και οι πυροβάτες αρχίζουν να κυριεύονται από το πνεύμα του Αγίου Κωνσταντίνου, στην φωτιά όμως συνεχίζουν να μπαίνουν μόνο οι μυημένοι που ψιθυρίζουν προσευχές για υγεία και συγχώρεση ή δίνουν χρησμούς για το μέλλον.

Η πιο ηλικιωμένη αναστενάρισσα στην Βουλγαρία είναι η Βεσελίνα Ηλίεβα η οποία μας διηγήθηκε πως το έθιμο ξεκινά από τη Στράντζα, αλλά μυημένοι υπάρχουν σε όλη τη χώρα. Η ίδια μπαίνει στη φωτιά κάθε χρόνο από τα 40 της χρόνια όταν άρχισε να χορεύει ξαφνικά. Πριν από αυτό τραγουδούσε σε ένα λαϊκό συγκρότημα, αλλά εκείνη τη χρονιά κατά τη διάρκεια του εθίμου αισθάνθηκε αδιαθεσία και παρά τον κανονικό της σφυγμό και την συνηθισμένη της πίεση το σώμα της ήταν παγωμένο. Αυτό είναι το σημάδι για τους γνώστες πως βρίσκεσαι υπό την επήρεια του πνεύματος και πως η σάρκα σου θα αντέξει τη δοκιμασία.

Οι αναστενάρηδες χορεύουν μετά τη δύση του ήλιου ντυμένοι με άσπρες πουκαμίσες. Ο τόπος σείεται από τον χτύπο των τυμπάνων. Οι πυροβάτες χορεύουν κυκλικά γύρω από τα αναμμένα κάρβουνα με εικόνες στα χέρια και ξαφνικά μπαίνουν στη φωτιά. Τα πρόσωπά τους είναι χλωμά και τα μάτια τους σχεδόν κλειστά.

"Την φωτιά δεν μπορείς να την αντιμετωπίσεις χωρίς πίστη", λέει ο γιός της αναστενάρισσας, Γκεόργκι, που επίσης πυροβατεί. "Όταν έχεις πίστη μπορείς να κρατάς το ρυθμό. Αν φοβηθείς, δεν μπορείς να περάσεις τη φωτιά, πρέπει να έχεις καθαρίσει την ψυχή σου, να είσαι σε θέση να αποκοπείς από τον έξω κόσμο".

Στα 32 του χρόνια ο Γκεόργκι είναι ο νεότερος αναστενάρης και μοιράζεται πως η γιαγιά του Μίλκα αναγνώρισε την ετοιμότητά του γιατί όπως όλοι οι αναστενάρηδες χαρακτηρίζεται με ένστικτο για το ποιός απόγονος θα συνεχίσει την παράδοση.

Οι αναστενάρηδες διώκονταν από την εκκλησία λόγω των παγανιστικών ριζών του εθίμου, αλλά οι κάτοικοι της Στράντζα δεν εγκαταλείπουν την κληρονομιά τους. Στις 3 Ιουνίου το πρωί οι πυροβάτες παίρνουν τις εικόνες από την εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και τις αγιάζουν με το νερό της πηγής στην περιοχή Βλάχοβ ντολ. Το απόγευμα ανάβουν τη φωτιά και μόλις σκοτεινιάσει όλοι οι παρευρισκόμενοι γίνονται μάρτυρες μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες τελετουργίες στην Ευρώπη.

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου
Φωτογραφίες: Bulfoto