Shkëlqimi i tij ka ndriçuar sallat dhe muzetë më prestigjioze në botë. Thesari i Art i Vëllçitrënit, një nga monumentet më madhështore të artit trak, nuk pushon së udhëtuari nga kontinenti në kontinent dhe të ngjallë admirim me punimin e tij të hollë. Deri në shtator thesari është i ekspozuar në Muzeun Historik Kombëtar në Sofje.

Thesari i Vëllçitrënit ka një historik interesant

Ai u zbulua në vitin 1924 në afërsi të fshatit Vëllçitrën, rajoni i qytetit Pleven të Bullgarisë Qendrore Veriore. Fshatarët rastësisht i gjetën këto sende, por nuk kuptuan se janë të florinjta, sepse nga qëndrimi i tyre të gjatë në tokë ata kishin marrë një ngjyrë të verdhë të errët. Menduan se këto janë enë të zakonshme prej bronzi. “Ata i shpërndanë dhe madje e ushqyen derrin në tasin e madh të artë, që peshonte mbi 6 kg. Me kolegët bëjmë shaka, se ky është derri më i njohur në arkeologjinë bullgare”, tregon Doc. Dr. Boni Petrunova, Drejtoreshë e Muzeut Historik Kombëtar. Thesari i gjetur në afërsi të fshatit Vëllçitrin përbën 13 sende ari me një peshë totale prej gati 13 kg. Kjo është një nga thesaret më të lashta të zbuluara në trevat bullgare. Datohet te shekujt XIV – XIII para erës sonë ose nga fundi i epokës së bronzit.

“Më mbresëlënëse nga i gjithë kompleti është një enë trepjesëshe - e quajmë kështu sepse janë tri enë të lidhura me gypa - thotë Doc. Dr. Petrunova. - Me sa duket është përdorur për disa rituale. Vet gypat janë gjithashtu shumë të çuditshëm sepse janë bërë prej elektroni ose elektrumi. Por elektroni është një aliazh i arit dhe i argjendit. Filloi të nxirret kimikisht, dmth. artificialisht, mezi në fillim të shekullit të XX. Në lashtësi, kur u punua ky thesar, krijuesit e tij ndoshta gjetën një shufër të këtij aliazhi natyror në tokë dhe e përdorën atë për t'u bërë këtë enë.”

Sipas një hipoteze, elektroni në fjalë ishte vendas, ai u formua si rezultat i proceseve kimike në tokë. Megjithatë, disa studiues janë të prirë të mendojnë se trakët, të cilët ishin analfabetë, por zotëronin forcat e natyrës deri në përsosmëri, mund të ishin në gjendje të nxirrnin elektron. “Personalisht për mua, ky është thesari më interesant, i punuar më bukur i zbuluar në trojet tona, pa e nënvlerësuar Thesarin nga Panagjurishte, i cili është pjesë e ekspozitës sonë të përhershme”, thotë Doc. Dr. Petrunova.

• Thesari i Panagjurishtes – në kërkim të së vërtetës

Çfarë mësojmë për paraardhësit tanë nga Thesari i Artë i Vëllçitrën?

“Mësojmë se në fund të epokës së bronzit u punua një enë për një ritual special. Për të ekzistojnë hipoteza të ndryshme. Sipas disa studiuesve, ky ishte një rit për vëllazërimin ose për arritjen e paqes. Nëtri pjatat e kësaj ene trepjesëshe derdheshin mjaltë, ujë dhe verë. Dhe paraardhësit tanë arrinin marrëveshjen paqësore ose pajtonin duke pirë nga kjo përzierje. Kështu që prezantimi i thesarit në sallat e Muzeut Historik Kombëtar është me kohë, duke marrë parasysh momentin e tanishëm të tensionit dhe të luftës. Kam dëshirë që të provokojmë këto forca në të cilat besuan njerëzit e lashtë për të arritur një zhvillim më të mirë të situatës së përgjithshme. Do të doja të provokoja këto forca në të cilat besonin të lashtët, në mënyrë që të arrihet një zhvillim më i favorshëm i situatës së përgjithshme” – tha në përfundim Doc. Dr. Boni Petrunova.

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova

Foto: Krasimir Georgiev, NAIM-BAN