“U nis Gjergji laraman të rrethojë fushat dhe arat e gjelbëruara...” motive të tilla hasen në shumë këngë tradicionale, që interpretohen Ditën e Shën Gjergjit. Kjo ditë bie gjithnjë më 6 maji dhe përbën kulmin e festave popullore kushtuar ardhjes së pranverës.
Herët në mëngjes ditën e Shën Gjergjit, vetë shenjtori i hip kalit dhe rrethon luadhet, pyjet dhe arët. Sipas besimeve popullore, ky rit siguron pjellorin e tokës dhe bereqetin e ardhshëm, që këtu edhe mirëqenien e të gjithëve. Pasi Shën Gjergji konsiderohet mbrojtës i gjelbërisë pranverore, i kopeve, i bujqve, i familjes, ai është tepër i respektuar nga të gjithë – që nga më të vegjlit deri te më të moshuarit. Ditën para festës së Shën Gjergjit, vajzat, djemtë dhe fëmijët shkojnë në pyjet dhe në luadhet, që të mbledhin degëza të gjelbra dhe lule pranverore.
Shumë rite ditën e Shën Gjergjit i janë kushtuar rritjes së bagëtisë, për arsye se Shën Gjergji konsiderohet mbrojtës i kopeve. Në këtë ditë bagëtia çohet për të kullotur dhe kryhet mjelja rituale e deleve. Një pjesë e rëndësishme e riteve të kësaj dite janë bukët rituale. Etnografi i njohur bullgar Dimitër Marinov në veprat e tij përshkruan dhjetëra lloje bukash, për nder të Shën Gjergjit. Stolisja e bukës prezanton bagëtinë, barinjtë, si edhe ndihmësit e tyre – qentë. Buka është një sakrificë pa gjak, e cila i jepet shenjtorit. Sipas zakonit të vjetër Ditën e Shën Gjergjit bëhet kurban. Flijohet qengji mashkull, që është lindur i parë.
Ditën e Shën Gjergjit me të gjitha gjellët e përgatitura për festën rregullohet një trapezë e përbashkët në ndonjë lëndinë afër vendbanimit. Të gjithë banorët mblidhen së bashku, që të respektojnë Shën Gjergjin. Në trapezën është mirë, që të ketë edhe qepë të njomë si një simbol i gjelbërimit pranveror. Konsiderohet, se kjo qepë mbron nga të gjitha të këqijat. Në trapezë vihen edhe qumështi i parë dhe djathi i parë. Një rit tjetër karakteristik në Ditën e Shën Gjergjit janë djepat. Ka besim, se secili duhet të tundet për shëndet. Në djepat vajzat përkunden, që të mos i rrëmbejë dragoi, kurse të tjerët – për shëndet. Sipas besimit çdo pik shiu Ditën e Shën Gjergjit është si një copëz floriri.
Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova
Muzeu rajonal etnografik në natyrë "Etër" është krijuar si qendër për studimin e kulturës tradicionale të banorëve të Ballkanit, por sot në këtë vend unik pranë Gabrovo ringjallen zakone dhe tradita nga kalendari bullgar, ndërsa një ekip prej 70..
Në Rodope, kosi është simbol i shëndetit, jetëgjatësisë dhe traditës. Nga data 29 deri më 31 gusht 2025, fshati Momçillovci është mikpritës i Festivali i Kosit – një festë që bashkon kulturën, kuzhinën dhe zakonet e Rodopëve. Ngjarja tre-ditore..
Në fshatin Smilec të Dobruxhës, shalqiri nuk është një frut i zakonshëm, por një legjendë e vërtetë. Më 30 gusht 2025, ringjallet përsëri Festivali Kombëtar i Marmelatës prej Shalqiri– eliksiri i ëmbël, të cilin vendasit e quajnë edhe "mjaltë pjepri"...